Çocukların çevre hakkını savunmak

Çocukların eğitim ve sağlık hakkı yanında diğer haklarını da önemsemeliyiz. Çocuğun biyolojik, fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan büyüme ve gelişimini olumsuz etkileyecek sağlıklı çevrede yaşam hakkının engellenmesi pek çok ihmal ve istismara sessiz kalınmasına yol açmaktadır. En temel insanlık hakkı olan sağlık hakkının gerçekleşebilmesi için sağlığın belirleyicilerine bakmak ve sağlığı doğrudan/dolaylı etkileyen çevreyi de gündeme yerleştirmek gerekli iken Çocuk Hakları Sözleşmesinde bile çevre hakkı ve hukukuna yönelik doğrudan ve açık hükümler birkaç maddede (3, 4, 23, 24, 29, 31, 36) yer almaktadır.

Çocuklar biyolojik, fizyolojik vb. pek çok nedenle çevresel etkenlere daha çok maruz kalmaktadırlar. Oysa çevre çocukları ve gençleri giderek daha fazla etkilemektedir.

Okul bahçelerinde çevre hakkının savunulması

Tasarım, teknik ve botanik bilgisi ile özellikle ağaç, çiçek, çim gibi yeşil alanı başta olmak üzere; bahçe girişi, meydanı, duvar ve çitleri, kapıları, bahçede bulunan oyun ve spor alanları, dinlenme ve eğlenme alanları, otopark, uygulama alanlarının belirli bir nizam ve iltizam içinde güzel görünecek şekilde bahçeye yerleştirilmesi ve düzenlenmesi okul bahçe peyzajı denir. Okul bahçeleri, toplumdan ayrı bir mekân değil bilakis toplumu değiştirecek bir dinamik, hayatı öğrenme ve doğa –çevre temelli eğitimler için bir fırsattır. Çocukların doğal çevreye erişim hakkını bu izleme çalışmasıyla korunması ve geliştirilmesi planlanmaktadır.

Okul Dışı Öğrenme Ortamlarını ve okul dışarda gününü Milli Eğitim Bakanlığı önemsemektedir. Türkiye genelinde 10 bin 669'u okul öncesi eğitim kurumu bulunmaktadır ve erken çocuklukta bahçe daha da önemli hale gelmektedir. Açık hava sınıfı, doğal ortam, oyun alanı, uygulama bahçesi(sera, perma kültür bahçesi, bostan.. gibi) veya küçük hayvanat bahçesi (kuş evi/ yuva, kümes, kulübe… gibi) tesislerde yapılan eğitimler etkili oldukları, tecrübe ve deneyim kazandırdığı tespit edilmiştir. Okul bahçelerinde olabilecek bu eğitim noktaları daha da geliştirilmelidir. Türkiye’de bulunan anaokulları bahçelerinin peyzaj çalışmalarıyla iyileştirilmesi gerekir.

Salgın hastalıkların psikolojik etkisinin artması ve gelecek kaygısı vermesi sebebiyle eğitim kurumlarımız olan okullarımızın eğitim-öğretim ortamı daha zengin olmalıdır. Diğer bir anlamla ‘okul ekosistemi’nin önemli bir parçası olan okul bahçeleri daha nitelikli hale getirilmelidir. Çünkü oyun çağında olan 4-7 yaş okul öncesi (anaokulu) ve 7-11 yaş ilkokul çağındaki çocuklar okul bahçesi gibi açıkhava öğrenme ortamlarına daha çok ihtiyaç duyarlar.

Okullar; bahçesi, sınıf ve koridorları ve çevresiyle bir bütündür. Okul bahçelerinin peyzajı ve diğer eğitim ekipmanları; estetik ve görsel zengin olması, çocuk sağlığı ve güvenliği açısından uygun olması, çocukların çevreye erişim, oyun, katılım ve eğitim hakkını ön plana alacak şekilde olmalıdır. Anaokulu bahçeleri ekolojik ve pedagojik olmalıdır.

Çocukların Çevre Hakkında Önemli Çalışmalar

İklim değişikliği ekolojik olduğu kadar ekonomik, sosyo-kültürel, halk sağlığı tehlikelerini de içerisinde barındırıyor. Bu konuda eko-ansiyeteye mahal vermeden yani umutlu olarak belirli prensiplere göre iklim değişikliği eğitimi vermeliyiz. Bu konuda şu yazıyı okuyabilirsiniz (https://www.dunya.com/surdurulebilir-dunya/iklim-krizi-ile-mucadele-etmenin-10-yolu-haberi-648447).

Çocukların Çevre Hakkı Girişimi (https://www.childrenvironment.org/) bu konuda Madrid’te İklim zirvesi COP25’de bir bildiri yayımladı ve çeşitli çalışmalar yapıyor. Bildiri ulusal ve uluslararası düzeylerde kurumsal ve idari tedbirlerin yanı sıra ortaklıklar ve bilinçlendirmeleri önemsediğini duyurdu. Genel amacı, çocukların güvenli ve sağlıklı bir çevre temel haklarının uluslararası olarak tanınmasını sağlamaktır.

Yeşil Orman Okulu Derneği, Çevre hakkının korunması ve savunulması odağında ulusal/uluslararası iş birlikleri geliştirmek; Çevre hakkının, anayasal bir hak olduğunun bilinmesi ve yaygınlaştırılması için çeşitli eğitim, etkinlik, atölye ve kampanyalar düzenlemek; Çevre hakkının, diğer tüm canlılar için de temel bir hak olarak tanınması için faaliyetler yürütmektedir.