Çocuklara iklim Değişikliğini Nasıl Anlatmalıyız?

İklim değişikliğini çocuklarla konuşurken özen gösterilmesi gereken noktaları sizin için derledik. 

Değerli Eğitimciler;

Son zamanlarda her yaştan çocuk, iklim kriziyle ilgili haberlere ve bilgilere sıkça maruz kalıyor. Bunun bir sonucu olarak çocuklar, iklim kaygısı ile baş başa kalabilirler. Siz, onları bu kaygıdan korumaya ya da bu süreçle daha sağlıklı baş etmelerini sağlamaya çalışsanız da çeşitli bilgilerle farklı şekillerde karşılaşmaları kaçınılmaz. Ancak yetişkinler olarak bu konuda daha hazırlıklı ve bilinçli olmamız, çocuklardan gelen sorulara farkındalıkla yaklaşmamız, kendi davranışlarımızla onlara örnek olmamız ve onların bu sürece eleştirel yaklaşmasını sağlamamız gerekiyor. Aynı zamanda; onları doğayı korumak için motive etmeli, onların kaygılarını dinlemeli, bunu azaltmak için neler yapabilecekleriyle ilgili onlarla konuşmalı ve umutlarını kaybetmemelerini sağlamalıyız.

Her çocuğun gelişim süreci ve mizacı kendine özgüdür. Konu ne olursa olsun en doğru kararları vermek ve en etkili yöntemleri seçmek, çocuğu iyi tanımaktan geçer. Bu konuda ebeveynlere ve öğretmenlere güvenerek, iklim değişikliğiyle ilgili aşağıda yer alan yardımcı notların sizin için kolaylaştırıcı olmasını umuyoruz.

Genel hatları ile nelere dikkat etmeliyiz?

İklim farklılığının sebebini ve neticelerini çocuklara anlatmadan ve çocukların suallerini cevaplamadan evvel çocuklara tabiatın, ekosistemlerin nasıl işlediğini ve tabiatta her şeyin; birbirine nasıl bağlı, hudutlu ve geçimli bir biçimde çalıştığını öğretin. Çocukların, hayatı olası kılan natürel süreçleri tanımalarını ve merak etmelerini sağlayın.

İklim farklılığı hakkında çocuklarla konuşurken ya da onlar rastgele bir bilgiye, görüntüye maruz kaldıklarında çocukları; endişe, kaygı ve umutsuzluk duyguları ile baş başa vazgeçmeyin. Hocalarından ya da ebeveynlerinden destek alarak çocuklarla neden böyle sezdikleri üzerine sohbet edin. Çocukların dikkatini sürüklemek için kullanacağınız görselleri, dikkatli seçin. Çocukların doğa ile olan ilişkisini bu görüntülerle şekillendirebilirsiniz. Çok erken yaşlarda, dünyayı ilgilendiren büyük kriz haberlerinin, iklim krizinin neden olduğu afetler sonrası fobi ve yeis yaratacak resimlerin çocukları bir vakit sonra duyarsızlaştırabileceğini ve onlarda kaygı yaratabileceğini unutmayın. Bu vaziyet daha sonrasında onları tabiattan uzak, tabiatla alakalı meseleleri görmezden gelen erişkinler haline getirebilir. Çocukların maruz kaldıkları bilgi ve görüntülerin aşırılığına dikkat edin.

Çocukları iyi tanıyın. Korkmuş, tepkisel, uysal, içe dönük, sakin… Vereceğiniz bilgileri ve söylemlerinizi çocukların kişilik özelliklerine göre seçin. Misalin; içe kapanık, endişe yaşayabilecek bir çocuk ile negatif senaryolar üzerinden sohbet etmeniz faydalı olmayacaktır. Çocukların içinde bulundukları gelişimsel yarıyılın farkında olun, duygusal ve sosyal gelişim özelliklerini dikkate alın. Çocukların güç duygularla baş etmek zorunda kaldıklarında yaş yarıyılı özellikleri istikametinde hareket edin.

0-8 Yaş için 

Neler yapmalıyız?

Çocukların; tabiatta zaman geçirmelerini, oyun oynamalarını, merak etmelerini, gözlem yapmalarını ve tabiatı beğenmelerini sağlamak; öncelikli emel olmalıdır. Onlara kavramları daha kolay bir biçimde anlatın ve çocukların canlıları gözetmeleri, hoşlanmaları için onlara fırsat yaratın. Beraber tohum ekin, çiçekleri sulayın, cadde hayvanlarını besleyin, kuşlar için sıhhatli besinler hazırlayın. Çocukların iklim krizi kavramaları için hava vaziyeti, mevsimler ve iklimi gözlemlemek iyi bir temel oluşturabilir ve çocuklarda farkındalık yaratır. Onlara “Değişik mevsimlerde tabiatta neler oluyor? Ağaçlar nasıl değişiyor? Kuşlar, böcekler, kelebekler, arılar ne yapıyor?” suallerini mesele.

Çocuklar iklim değişikliği ile alakalı medyadan, mektepten ya da dostlarından yeni bilgiler bilmiş olabilir ya da ailesi ile beraber doğrudan iklim krizini neticelerinden birine maruz kalmış, yaşadığı yer hasar görmüş olabilir. Çocuklara içinde bulundukları vaziyete göre yanaşın ve onların neler sezdikleri üzerine konuşun. Çocuklara; korkmuş, evhamlı, trajik sezmenin bu cins vakalar sonrasında banal olduğunu söyleyin. Zorunlu vaziyetlerde uzmanların neler söylediklerini inceleyin, onlardan destek alın ve çocuğun yaşına uygun bir dil seçin. Çocuklar, yaşadıkları negatif vakalar karşısında duygu ve düşüncelerini değişik biçimlerde ifade edebilirler. Bu noktada; onlara isterlerse fotoğraf çizebileceklerini, oyun oynayabileceklerini ya da hikâye oluşturabileceklerini anımsatın. Çocuklara günlük hayatlarında mesullükler ve vazifeler verin. 

Gerekmediği zamanlarda ışıkları kapatma, suyu tüketmeme, çiçekleri sulama, geri dönüşüm yapma gibi… Bu cins tutumlar çocukların iklimi koruma ile alakalı tutumlarını geliştirecek olup iklim krizine yönelik kaygısını düşürmeye destek olacaktır.

Ne yapmamalıyız?

Korku, fobi ve endişelendirici senaryolardan ve görsellerden uzak durun. Onları “Su baskını olacak mı?”, “Su baskını olursa ne yaparız?”, “Ormanlar tükenecek mi?”, “Konutumuza bir şey olur mu?” sualleri ile karşı karşıya bırakmayın. Onlara güvende olduklarını sezdirin. İklim farklılığı ile alakalı korku ve olumsuz düşüncelerinizi çocuklara yansıtmayın. Bunun aksine insanların; tabiatı gözetmek için neler yaptıklarını anlatın, kendi yaptıklarınızı dinlemelerini ve görmelerini sağlayın. Erken çocukluk döneminde çocuklar kendilerini güvende görmek ister. Bunu hiçbir zaman unutmayın.

9 yaş ve üzeri için

Doğru kaynakları bulun.

Çocuklar; iklim krizinin sebeplerini, neticelerini ve bu süreçte insan tavırlarının rolünü, tesirini ve önemini kavrayabilir. Bunun için kolay bilgileri, doğru görselleri ve yapıcı bir dili seçmeye özen gösterin. Çocukların, bilimsel bilgileri kavrayacakları biçimde yaşlarına uygun anlatmaya çalışın ve onlarla doğru kaynakları buluşturun. Merak etmesi, bir şeyler sorması için onları teşvik edin. Bilgi kirliliğini ayırt etmesi, doğru kaynakları takip etmesi mevzusunda onlara destek olun. Çocuklarla paylaşacağınız görüntülerde duyarlı olun. Onlara; iklim krizinin neticelerini, orman yangınlarını ya da su baskınlarını anlatmak için yanmış hayvan, orman, devrilmiş konut vb. görüntülerini kullanmayın. Mevzuyu bilimsel bilgilerle neden ve netice ilişkisi içerisinde adım adım anlatın.

Birlikte çalışın.

Sizin dışınızda da birçok bilgiye maruz kaldıklarını unutmayın. Bu yüzden çocukların hali hazırda neler bildiklerini, ne düşündüklerini ya da ne hissettiklerini sorun ancak konuşmaları için baskı yapmayın. Özellikle iklim değişikliğinden kaynaklı bir doğal afete maruz kalmış ya da felaket yaşamış / tanık olmuş çocukları “Bu bir daha ne zaman yaşanacak?”, “Bu olursa ben o an ne yapacağım?”, “Ya benim başıma gelirse?” soruları ile baş başa bırakmayın. Bu gibi durumlarda çözüm yollarını ve alınması gereken önlemleri ve yapılması gereken eylemleri mutlaka paylaşın, çözüm yolları için neler yapılabileceğini çocuklarla konuşun ve onların da düşüncelerini öğrenin. Çocukların umutlarını çoğaltın. Çocukların öğretmenleri / ebeveynleri ile görüşün, onlarla tartışın. Öğretmenleri / ebeveynleri ile çocuklara bilimsel bilgilerle açıklama yapmak ve çözüm üzerine odaklanmak; medyadan duydukları konusunda da nasıl eleştirel yaklaşmaları gerektiğini, doğru kaynaklara nasıl ulaşabileceklerini öğretmek için ortak bir dil oluşturun.

Anlatmaya temelden başlayın ve derinleşin.

iklimi, ekosistem odağında öğretin. Her şeyin birbirine bağlı olduğunu, ekosistemin ne olduğunu ve ekosistem içerisinde canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi anlatın. Çocukların canlılar ile empati kurmasını sağlayın. “Mevsimler varsayımlardan daha süratli ve değişik değişirse arılar, kuşlar, ayılar, ağaçlar, insanlar ne yapar?” soruları üzerinde beraber düşünün. Uzman ya da eğitimci olmayan ebeveynler de iklim krizinin sebepleri ve neticelerini bilimsel bir kaynak kullanarak kolay bir biçimde görüşebilir ve sorulara beraber cevap bulmaya çalışabilirler. 

“Atmosfer dediğimiz şey nedir?”,

“Ne işe yarar?”,

“Atmosferde çok fazla karbondioksit olduğunda ne olur?”,

“Atmosferde neden olması gerektiğinden fazla karbondioksit var?”,

“Fosil yakıt nedir?”,

“Fosil yakıt kullanımı nasıl eksiltilebilir?”,

“İklim krizi ne anlama geliyor?”,

“Karbon ayak izi nedir? Nasıl ölçülebilir?

Kendi karbon ayak izimizi eksiltmek için neler yapabiliriz?“ 

gibi suallerin cevaplarını beraber inceleyebilir, tartışabilir ve bilebilirsiniz. Münakaşalarınızı derinleştirin. Sürdürülebilir büyümeden, sürdürülebilir büyümeyi sağlayabilmek için konutta, okullarımızda neler yapılabileceğinden volkanik patlamalara kadar her mevzuyu tartışabilir, öğrenmiyorsanız beraber bilmenin yollarını bulabilirsiniz. Ancak unutmayın, çocuklar tıpkı erişkinler gibi iklim krizi ile alakalı her şeyi öğrenmek zorunda değiller.

Sorunlardan çok çözümlere odaklanın.

Çocukları; doğa koruma alanında çalışan ehemmiyetli rol modeller, konular ve hazırlanan projelerle tanıştırın. Onları motive edin. Beraber hareket edildiğinde fark oluşturabileceklerini söyleyin ve bunu gösterin. Çocuklarla karşılaştığınız ilgili iklim girişimlerini, haber ve çalışmaları paylaşın. Çocuklara, hem bireysel olarak insanların hem de hükümetlerin, yerel idarelerin ve sivil toplumun yapması gereken işler olduğunu söyleyin ve neler yapıldığına ve yapılabileceğine örnekler verin.

Model olun.

• Olumlu değişimin bir parçası olun.
• Çocuklarla beraber fosil yakıt kullanımını azaltmak için konutunuzda ve günlük hayatınızda neler yapabileceğinize odaklanın.
• Kendi tavırlarınıza özen gösterin ve tutarsız davranmayın.
• Bez çanta, topraktan çömlek ürünler kullanın.
• Enerji tasarrufu yapın.
• Atıklarınızı eksiltin.
• Plastik ve tek kullanımlık eşyaları günlük yaşamınızdan çıkartın.

Sorumluluk verin.

Çocukları akranları ya da dostları ile beraber proje geliştirmeleri ve projeyi yaşama geçirmeleri mevzusunda destekleyin. Tabiatı gözetmek ve karbonsuz yaşam için herkesin günlük yaşamında göstereceği ufak da olsa bireysel gayretlerin ne kadar ehemmiyetli olduğunu anlatın ve ortak kararlar alarak çocukların yeni alışkanlıklar edinmesini destekleyin.