ÇÖLLEŞME VE ARAZİ TAHRİBATINA KARŞI İŞBİRLİĞİ MODELİ
2.
Benül Topuzoğlu, Öz
Orman İş Sendikası;
3.
Süleyman Çetin, Bilge
Nesil Gençlik Bilişim Sanat Turizm Derneği;
Özet (Bu yayın 2017 TOD Ormancılık Kongresinde de yayımlanmıştır.)
Sürdürülebilir
Kalkınma Hedefleri (SKH) kapsamında 2030 yılına kadar erişilmesi öngörülen, geniş
tabanlı, evrensel ve sürdürülebilir kalkınma kapsamında yoksulluğun yok
edilmesi, eşitsizliklerle mücadele ve çevrenin korunması amacıyla 17 madde
belirlenmiştir. Bu hedefler için tüm sektör, kurum ve ülkelerin çalışmalar
yapması benimsenmiştir. Çölleşme ile mücadele,
arazi tahribatının dengelenmesi ve ağaçlandırma çalışmalarında önemli
başarıları olan Türkiye, Çölleşmeyle Mücadele 12. Taraflar Konferansı
(AnkaraCOP12)’na ev sahipliği yapmıştır. Arazi
Tahribatının Dengelenmesi hedefleri hem SKH ve hem de Ankara COP12 hedef ve
çıktılarında önemli bir yere sahiptir.
Bu gönüllü hedeflere ulaşmak, ilgili STK’ların kurumsal kapasitesini arttırmak ve gençlik
hedef kitlesi için çölleşme ve iklim değişikliği konularında farkındalık
oluşturmak ve kapasite artırım çalışmaları yapılması amacıyla bir platform
kurulmuştur. Bu Platformun amacına vizyonuna ve misyonuna ilgi duyan dernekler,
vakıflar, sivil toplum kuruluşları (STK), kamu kurum ve kuruluşları, özel
sektör unsurları, akademik kuruluşların katılımına açıktır. Bu çalışmada
çölleşme ve arazi tahribatına karşı işbirliği modeli çalışmaları
aktarılacaktır. Diğer yandan çalışmada SKH ve Ankara
COP12 hedef ve çıktılarına atıf yapan Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Platformu çalışmaları raporlanacaktır.
Anahtar
Kelimeler: Çölleşme, Çölleşmeyle Mücadele, Gençlik Platformu, Kalkınma,
İşbirliği
1. Giriş
1. 1. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri
Geniş tabanlı, evrensel ve
sürdürülebilir kalkınma kapsamında yoksulluğun yok edilmesi, eşitsizliklerle
mücadele ve çevrenin korunması amacıyla 2030 yılına kadar erişilmesi öngörülen 17
ana hedeften oluşan Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri,
tarihi Birleşmiş Milletler Zirvesinde 193 üye ülkenin oybirliği ile kabul edilmiştir.
Ülkeler ve uluslararası toplum için
yeni bir dönemin kapılarını açan sürdürülebilir kalkınma hedefleri ile her
ülke, yoksulluğun ana nedenlerini ortadan kaldırmak, ekonomik büyümeyi ve
refahı desteklemek ve halk sağlığı, eğitim ve sosyal ihtiyaçları karşılamak
için adımlar atarken, aynı zamanda çevrenin korunması için de önlemler
alacaklardır (URL- 1).
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri
Ban Ki-moon, Genel Kurul kararını takiben yaptığı açıklamada; “Bu yeni gündem,
liderlerin tüm insanlar için verdiği bir sözdür. Kim nerede olursa olsun
herkesin hedeflere ulaşılmasına katkı sağlaması gerekmektedir.” Söz konusu 17
hedefin insanlar ve dünya için yapılacak işler listesi olması gerekmektedir
(URL- 2).
1. 2. Çölleşme ve Arazi Bozulumu
1992
Rio Zirvesi’nde ortaya çıkan Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SAY) yaklaşımı,
doğal kaynakları, potansiyellerini ve çevresel işlevlerini koruyarak kullanmayı
öngörmektedir. Günümüzde 250 milyondan fazla insanın doğrudan çölleşme ve
kuraklıktan etkilendiği düşünüldüğünde, arazi tahribatının önlenmesi,
azaltılması ya da dengelenmesi ile tahribata uğramış arazilerin iyileştirilerek
yeniden kullanıma sokulmaları önemli çözüm araçları haline gelmektedir.
Toprağın 1 cm sinin oluşabilmesi için değişen toprak yapan faktörlerin etkisi
altında 200 yıldan fazla bir sürenin geçmesi gerekmektedir (Çanga, 1995). Şehir merkezi etrafındaki verimli
araziler ciddi tehdit altında bulunmaktadır (Açıksöz vd., 2005).
Toprağın
değeri ve mevcut toprakların korunması gereği oluşum süresinin uzunluğunun
yanında, özelikle Türkiye’de tarıma açılacak yeni arazilerin bulunmaması, hızla
artan nüfus göz önünde bulundurulduğunda daha iyi anlaşılmaktadır. Toprak istenildiğinde
üretilemeyen fakat çok kolay kaybedilebilen kısa sürede yenilenemeyen doğal
kaynaktır.
Çoğunlukla insan
aktiviteleri kaynaklı, rüzgâr ve su erozyonu, toprağın fiziksel, kimyasal ve
biyolojik veya ekonomik özelliklerinin kötüleşmesi, doğal vejetasyonun
kaybolmasına arazi bozulumu denmektedir. Çölleşme ise Birleşmiş Milletler
Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesine (UNCCD) göre, genellikle kurak, yarı kurak
ve yarı nemli arazilerde arazi bozulumu olarak ifade edilmektedir. Kişi başına
düşen kurak alan miktarı 1960’da 0,23 hektar iken günümüzde 0,39 hektara
çıktığı tahmin edilmektedir.
Rio Zirvesi birbirini tamamlayan ve bir
bütüne hizmet eden hedefler içeren üç Birleşmiş Milletler (BM) sözleşmesinin
(Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi- UNCCD), İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi-UNFCCC) ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi-UNCBD) doğumuna ev
sahipliği yapmıştır. Bu üç sözleşmeye Rio Sözleşmeleri denilmektedir. Bu
sözleşmelerden UNCCD’ye taraf olan 195 ülke Ekim 2015’de Ankara’da 12.
Taraflar Konferansı’nda bulunmuş Çölleşme konusunun sadece Afrika olmadığı
bilakis Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) hedefleriyle sorunun tüm dünyayı
kapsadığı vurgulanmıştır. Diğer yandan Afrika,
Güney Ekvator, Güney-Doğu Asya ve Güney Çin özellikle bozulmanın yoğun olarak
görüldüğü alanlardır (Bai et al. 2008).
Arazi bozulumun ekonomik sonuçlarını tam olarak hesaplanmasa da, Nijer’de yapılan bir çalışma ile arazi bozulumu sebebi ile Nijer’in GSYİH’nın %22 oranında azaldığı tespit edilmiştir.
İnsanlığın karşılaştığı
en büyük zorluklardan biri olan gıda güvenliği konusudur ve günümüzde 7 milyar
olan 2050’de 9 milyara ulaşacak olan nüfusun gıda temini konusunu gündeme
taşımaktadır. Bu sebeple; iklim değişikliği, su kaynaklarının azalması, toprak ve arazi tahribatı
ve doğal kaynakların bozulumu gibi tehditlerle giderek büyümektedir (URL-3).
Günümüzde
250 milyondan fazla insanın doğrudan etkileyen çölleşme ve kuraklığa karşı
çözüm araçları; Sürdürülebilir Arazi Yönetimi (SAY) yaklaşımı, Arazi
Tahribatının Dengelenmesi… gibi yaklaşımlardır. Bu yaklaşımları geliştirmek
amacıyla Sivil toplum Kuruluşları çalışmalar yapmak ve tecrübelerini birbiriyle
paylaşmaları gerekmektedir.
“Çevre
korunması, dezavantajlı gruplara sosyal hizmetlerin sağlanması, enerji verimliliği
konularında STK Platformları geliştirilmeli; STK Ağı Gelişim Modeli (ilerleme
planı) oluşturulmalı; Platformların birlikte öğrenmeye, bilgilendirilmeye ve
paylaşmaya açık olması gerekliliği; Yönetim ve finans konusunda güvenin tesis
edilmesi gerekmektedir.” (Anonim, 2016).
2. Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik
Platformu
Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik
Platformu Genel Sekreterliği resmi olmayan bir mutabakat metniyle Çölleşmeyle
Mücadele 12. Taraflar Konferansı esnasında yapılan Yan Etkinlik Programında
yakalanan sinerjiyle kurulmuştur.
İlgili
üye STK’ların kurumsal ve gençlik hedef kitlesi için çölleşme ve iklim
değişikliği konularında “ilgili gençler başta olmak üzere, orman, çevre,
ziraat, toprak, biyoloji, doğa bilimleri… gibi bölüm
gençlerinde/öğrencilerinde” farkındalık oluşturmak ve kapasite artırım
çalışmaları yapılması amacını taşımaktadır. Platformun amaç, vizyon ve
misyonuna ilgi duyan dernekler, vakıflar, sivil toplum kuruluşları (STK), kamu
kurum ve kuruluşları, özel sektör unsurları, akademik kuruluşların katılımına
açıktır.
Kurucu
Katılımcılar ile Platform çalışmalarına; Bilge Nesil Gençlik Bilişim Sanat
Turizm Derneği, Öz Orman-İş Sendikası, Sahipkıran Stratejik Araştırmalar
Merkezi Derneği, Türkiye Toprak Bilimi Derneği, Yeşil Türkiye Ormancılar
Derneği temsilcileri yanında uzman ve yeni katılan STK’larla devam
etmektedir.”
Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik
Platformu’nun Önemli Çalışmaları;
1-
Çölleşmeyle
Mücadele 12. Taraflar Konferansı Yan Etkinlik (Daha Yeşil Bir Dünya İçin
Gençlik İnisiyatifi); Genel Kurul Salonunda Resmi Gençlik Deklarasyonunu
okumuştur.
2-
Daha
Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik İnisiyatifi Beyin Fırtınası Çalıştayı; COP12’de
alınan inisiyatifin platform olarak devam etmesi kararı alınmıştır (URL- 4).
3-
Daha
Yeşil Bir Dünya İçin Genç Gel Gençlik Forumu, platformun Eylem Planı
hazırlanmıştır. Bu Eylem Planı GSB Projesi haline getirilmiş ve çeşitli finans
araçlarının geliştirlmesi çalışmaları devam etmektedir (URL- 5).
4-
Daha
Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Buluşması, Ankara’da 210 genç için bir konferans
programı yapılmıştır(URL- 6).
5-
“Daha
Yeşil Bir Dünya İçin STK’lara Yönelik Uluslararası Ağ” Yan Etkinliği Fas Agadir
Şehrinde 20-24 Mart2017 tarihleri arasında yapılan Beşinci Akdeniz Ormancılık
Haftası programında yapılmıştır.
Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik
Platformu olarak 4-15 Eylül 2017 tarihlerinde Çin Ordos kentinde yapılacak
COP13'de bundan sonra Çölleşme İçin Gençlik Forumu olarak anılacak programın
ayrıntıları üzerinde çalışılmaktadır. Resmi bir tema belirlenerek Eğitim,
Müzakere Süreci Eğitimi, Gençlik Buluşması, Ödüllü Yarışma Ve Yan Etkinlik
Programı hazırlanması çalışmalarına katılacaktır.
3. Çölleşme Ve Arazi Tahribatına Karşı
İşbirliği
3. 1. Çok Paydaşlı Ortaklıklar;
Sürdürülebilir
Kalkınma Hedeflerinden 17 hedef; “Sürdürülebilir kalkınma için küresel
ortaklığın uygulama araçlarını güçlendirmek ve küresel ortaklığı yeniden
canlandırmak” olarak belirtilmiştir. Bu ana hedef altında “Çok paydaşlı ortaklıklar” hedefine odaklanmak gerekmektedir. Bu hedefin
bünyesinde “17.16. Sürdülebilir Kalkınma Hedeflerine
özellikle gelişmekte olan ülkeler olmak üzere bütün ülkelerde ulaşılmasının
desteklenmesi için bilgi, uzmanlık, teknoloji ve finansal kaynakları seferber
eden ve paylaşan çok paydaşlı ortaklıklar tarafından tamamlanan Sürdürülebilir
Kalkınma için Küresel Ortaklıkların çoğaltılması” belirtilmiştir. Bu
hedefin göstergesi olarak; “17.16.1. “Sürdürülebilir
kalkınma hedeflerine ulaşılmasını destekleyen çok paydaşlı geliştirme etkinliği”
belirtilmiştir.
Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Platformu çok
paydaşlılığı geliştirmek amaçlanmıştır. Bilgi ve tecrübe paylaşımı için
kitlesel iletişim araçları yanında ortak çalışmalar yaparak bilgi ve kapasite
artım çalışmaları yürütülmektedir. Mevcut Daha Yeşil Bir Dünya
İçin Gençlik Platformu üyelerinin kendi çalışmalarını birbirlerine
aktarabilmesi ve aynı küresel hedeflere yönelmek amacıyla her kuruluş ve uzman
eşit seviyede söz sahibi olmaktadır.
3. 2. Kamu-Özel-Sivil
Toplum İşbirliği
Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden 17
hedef bünyesinde “Çok paydaşlı ortaklıklar” başlığında “17.17. Ortaklıkların deneyim ve kaynak
sağlama stratejileri paydasına dayanan kamu, kamu-özel ve sivil toplum
ortaklıklarının teşvik edilmesi ve desteklenmesi” belirtilmiştir. Bu
hedefin göstergesi olarak;; “17.17.1. Kamu-özel
ve sivil toplum ortaklıklarına taahhüt edilen ABD doları miktarı”
belirtilmiştir.
Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Platformu
kamu-sivil toplum işbirliğini güçlendirici çalışmalarını yürütmektedir. Kamunun
ihtiyacına göre proje ve faaliyetlerini yürütmektedir. Orman ve su İşleri
Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlıklarıyla temaslar halinde olmanın
yanında Gençlik ve spor Bakanlığına proje teklifinde bulunulmuştur. Diğer
finansal araçlardan faydalanmak için projeler diğer kuruluşlarla
paylaşılmaktadır. Bunun yanında AB Sivil Düşün Programı ile Beşinci Akdeniz Ormancılık Haftası
programına platformu temsilen 5 STK’dan 5 kişi katılması uygun bulunmuştur.
4. Sonuç ve Tartışmalar
Daha yeşil bir dünya
için çölleşme ve kuraklığa karşı Sürdürülebilir
Arazi Yönetimi (SAY) yaklaşımı, Arazi Tahribatının Dengelenmesi… gibi çözüm
araçlarında edilen bilgi ve tecrübeler paylaşılmalıdır.
Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinden 17 hedef de belirtilen Çok
Paydaşlı Ortaklıkların kurulması ve Kamu-Özel-Sivil
Toplum İşbirliğinin sağlanması amacıyla Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Platformu
çalışmaları önemlidir.
Kaynaklar;
1.
Açıksöz, S., Topay, M., Yılmaz, B. 2008. “Arazinin
Yanlış Kullanımından Kaynaklanan Sorunlar: Bartın Kenti Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi
Orman Fakültesi Dergisi, 1, 155-167.
2. Anonim, 2016, Sivil Toplum Kuruluşları için Teknik Yardım
(TACSO, Batı Balkanlar ve Türkiye'de Bölgesel STK Ağları Raporu; http://tacso.org/doc/report_regional_cso_networks_2016.pdf
3. Bai, Z., D. Dent, L. Olsson, and M.E.
Schaepman. 2008. Proxy Global Assessment Of Land Degradation. Soil Use And
Management 24:223-243.
4. Çanga, M. 1995. Toprak Su Koruma, No: 1386, Ankara:
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
5. URL- 1; http://www.unicankara.org.tr/v2/pages/posts/tarihi-birlesmis-milletler-zirvesinde-193-ueye-uelke-oybirligi-ile-yeni-suerdueruelebilir-kalkinma-hedeflerini-kabul-etti-1457.php#.VglEl_ntlBf
6. URL- 2; Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Çölleşmeyle
Mücadele;; http://sahipkiran.org/2015/09/30/surdurulebilir-kalkinma-hedefleri/,
7. URL- 3;
Ormanlar Neden Önemli, http://www.businessht.com.tr/haber/haber/1126850-ormanlar-sadece-agaclardan-ibaret-degil
8. URL- 4; Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik İnisiyatifi Beyin
Fırtınası Çalıştayı; http://sahipkiran.org/2015/11/05/etkinlige-davet-30/
9. URL- 5; Daha Yeşil Bir Dünya İçin Genç Gel Gençlik
Forumu; http://sahipkiran.org/category/daha-yesil-bir-dunya-icin-genc-gel-genclik-platformu/
10. URL- 6; Daha Yeşil Bir Dünya İçin Gençlik Buluşması; http://sahipkiran.org/2016/12/21/genclik-bulusmasi-gerceklesti/
0 Yorumlar
Yorumunuz İçin Teşekkürler..