Okullarda İklime Göre Bitki ve Ağaç Türü Seçimi

Okulların bahçelerinde peyzaj çalışmaları konusunda herhangi bir mevzuat çalışması bulunmamaktadır. Bu konuda herhangi bir kılavuz yada rehber de bulunmamaktadır. Bu konuda bir çalışma Yeşil Türkiye Ormancılar Derneği tarafından bir proje hazırlanmıştır Bu vesileyle "Anaokulları Peyzaj Rehberi" kitabı hazırlanmıştır.

Bu yazımızda okul bahçeleri konusunda mevzuat taraması yapılmıştır; 

1. Giriş

Okul bahçelerinin soğuk ve monoton bir görünüşe sahip olmaması için beton ve asfalt yüzeylerden kaçınılmalı, peyzaj projesine uygun olarak, doğa temelli yaklaşımla tasarlanmış geniş çim alanları ve okul bahçesi ihata duvarı boyunca iklim bölgesine uygun ağaçları içeren düzenleme yapılmalıdır. Arsadaki mevcut bitkisel unsurların doğal kaynaklar olarak korunmasına özen gösterilmeli, yapılan peyzaj çalışmasının çevresel kalitenin artırılmasına yönelik yapılmasına önem verilmelidir. Kullanılacak bitki örtüsü yaya ve araç trafiğinin görüş alanlarını engellemeyecek şekilde düzenlemelidir.

 Çevre düzenlemesinde kullanılan hiçbir bitki zehirli ve öğrencilere zarar verici nitelikte olmamalı, gübrelemenin doğal faunaya ve öğrenciye zarar vermeyecek şekilde yapılması sağlanmalıdır. İklimsel verilere bağlı olarak doğru kullanılan bitkisel elemanlar eğitim yapısında görsel bir eleman olmaktan çıkarak konfor düzeyini arttırıcı ana unsurlar haline dönüşürler.

 2. Soğuk İklim Bölgesi

Kuzey-kuzeybatı yönde; köknar (Abies nordmanniana), Servi (Cupressus macrocarpa), defne (Daphne oleoides), manolya (Magnolia soulongiana) gibi yaz-kış yaprak dökmeyen, soğuk havaya ve rüzgara dayanıklı ağaç türleri kullanılmalıdır. Bu yönde ağaçlar binaların çok yakınında tasarlanmamalıdır.

Güney-güney doğu yönde ise; akağaç (Acer platannoides), erguvan (Cercis siliquastrum), kızılcık (Cornus mas), iğde (Elaeagnus angustifolia) gibi kış döneminde yaprak döken ağaç türleri kullanılmalıdır. Böylece en sıcak dönemde gölge sağlanırken, en az sıcak dönemde ise güneş ışınları engellenmemiş olur. Bitkilerin rutubet etkisi nedeniyle çok yoğun bitki grupları oluşturulmaz.

 3. Ilık İklim Bölgesi

Kuzey ve kuzeybatı yönde, binaya çok yakın olmayacak şekilde, bölgenin nemli ve yağışlı iklim koşullarına uygun, yaprak dökmeyen köknar (Abiesalba ), çam  (Pinus pinaster), karayemiş (Laurocerosus officinalis ) gibi ağaçlar kullanılmalıdır.

Doğu, Güney ve Batı yönde sıcaklığın en az olduğu dönemde güneş ışınımına engel olmayacak, sıcaklığın en fazla olduğu dönemde ise gölge oluşturmak amacıyla bölgenin iklim koşullarına uygun; kızılağaç (Alnus glutinasa), akasya (Acaciacy anophilla), meşe (Quercus robur ), akağaç (Acer saccharinum) gibi kış döneminde yaprak döken ağaç türleri kullanılmalıdır. Yüksek nem oranı nedeniyle çok yoğun bitki grupları oluşturulmamalıdır.

 4. Sıcak Nemli İklim Bölgesi

Kuzey ve kuzey batı yönde, binaya çok yakın olmayacak şekilde, bölgenin sıcak ve nemli iklim koşullarına uygun, yaprak dökmeyen defne (Laurus nobilis), meşe (Quercus cerris) ve çam (Pinus brutia) gibi ağaçlar kullanılmalıdır. Güney batı, güney ve güney doğu yönlerde sıcak lığın en fazla olduğu dönemde gölge oluşturmak, sıcaklığın en az olduğu dönemde ise güneşten yararlanmak amacıyla, bölgenin iklim koşullarına uygun; kayın (Fagus orientalis), oya ağacı (Lagrstro emiaindica), kavak (Populus tremula) ve söğüt (Salix babylonica) gibi kış döneminde yaprak döken ağaç türleri kullanılmalıdır. Bölgenin yüksek nem oranı nedeniyle bitkiler çok yoğun gruplar oluşturmamalıdır. Çevrede küçük su yüzeyleri tasarlanmalıdır.

 5. Sıcak Kuru İklim Bölgesi

Yıl genelinde gölge ve rüzgar engelleyici olarak, bölgenin iklim koşullarına uygun; ardıç (Juniperus foetidissima), sedir (Cedrus libani), mazı (Thuja orientalis) ve çam (Pinus brutia) gibi yaprak dökmeyen ağaç türleri kullanılmalıdır. Sıcaklığın en fazla olduğu dönemde gölge, sıcaklığın en az olduğu dönemde ise güneş ışınımına engel olmamak amacıyla, meşe (Qvercus libani), çitlembik (Cetis australis) ve çınar (Platanus orientalis) gibi kış döneminde yaprak döken ağaç türleri kullanılmalıdır. Sıcaklığın en fazla olduğu dönemde nem oranını yükselterek çevre ısısının azaltılması amacıyla su yüzeyleri ve yoğun bitki grupları oluşturulmalıdır.

Özel Öğretim Kurumları Standartlar Yönergesinde (2018) ise anaokullarının bahçesi ile ilgili aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

·         Kısa kenarı en az 4 m olan ve 40 m² den az olmamak üzere her bir öğrenci için en az 1,5 m² alan düşecek şekilde olmalıdır.

·         250 m² bahçesi bulunan okullarda her bir öğrenci için 1,5 m² alan şartı aranmadan 250 öğrenciye kadar kontenjan verilir.

·         İsteğe bağlı olarak ayrıca bahçe içerisinde kum havuzu, oyun parkı ve benzeri alanlar bulundurabilir.

·         Oyun bahçesi 250 m²den büyük olan okullar için kontenjan 250 m² bahçeye verilen kontenjana ek olarak her bir öğrenci için 1,5 m² alan hesaplanarak belirlenir.

Tebliğler dergisinde (2004) anaokulunda her çocuk başına 3 m² kullanım alanı olan oyun bahçesi bulunması gerektiği vurgulanmaktadır.

 Kaynak; Anonim, 2015, Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları Kılavuzu, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İnşaat Ve Emlak Dairesi Başkanlığı,  Ankara.