Doğa ve Orman Pedagojisine Göre Çocuklara Orman Yangınlarını Nasıl Anlatalım?

Doğa ve Orman Pedagojisiyle Farklı Yaş Grupları İçin Yaklaşımlar

2025 yılında yaşanan orman yangınları, Türkiye’nin artık “yeni bir yangın rejimi” ile karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Bu durum yalnızca ormancıları ya da çevre bilimcileri değil, eğitimcileri de yakından ilgilendiriyor. Çünkü çocuklara küçük yaşlardan itibaren orman sevgisi, yangın bilinci ve doğayı koruma sorumluluğu kazandırmak, gelecekteki en güçlü önleyici adımlardan biri olacaktır.

Doğa ve orman pedagojisi, çocukların bilgiyi yalnızca dinleyerek değil; dokunarak, görerek, hissederek ve deneyimleyerek öğrenmelerini destekler. Orman yangınları gibi hassas bir konunun çocuklara anlatılmasında da bu yaklaşım oldukça değerlidir.

Peki, farklı yaş gruplarında çocuklara orman yangınları nasıl anlatılmalı? İşte okul öncesinden ilkokul son sınıfa kadar aşamalı öneriler:

🌱 Okul Öncesi (3-6 yaş)

• Doğrudan korkutmadan: Bu dönemde bilgiden ziyade daha çok şuuer verilmesi ve ormanların korkulacak bir yer olmadığı açıklanmalıdır. Ormanların zenginliğinden yola çıkarak süreç isteyen bir ders dönemi verilebilir. Yangın kelimesi çocukta kaygı uyandırabilir. Bu yaş grubuna orman yangınlarını, “ormanların hasta olması” veya “ormanların çok sıcaklayıp yardıma ihtiyaç duyması” gibi basit benzetmelerle anlatmak uygundur. Orman ile ilgili daha önceki deneyimleri dinlenebilir.

• Hikâye, masal ve oyun: Kuklalarla “ormanı koruyan hayvanlar” oyunu oynanabilir. Örneğin, bir kuşun yere atılan izmariti görüp arkadaşlarını uyarması gibi senaryolar hazırlanabilir. Ardıç kuşu hikayesi, yeşil ormanın zenginliği gibi hikayeler anlatılabilir.

• Duyusal etkinlikler: Çocuklara ormanın kokusunu, yaprakların sesini, toprağın dokusunu tanıtmak; “yangın olursa bunları kaybedebiliriz” fikrini basitçe göstermek etkili olur. Ekofobi ve eko anksiyete kavramlarını unutmayın. Yani doğadan korkmak ve doğa ile ilgili kayıtsız kalmalarına sebep olmayın.

🌿 İlkokul 1. ve 2. Sınıf

• Sebep-sonuç ilişkisi: Çocuklara orman yangınlarının %90’ının insanlardan kaynaklandığını anlatmak önemlidir. Kibrit, izmarit, cam kırığı gibi küçük ihmallerin büyük sonuçlar doğurduğu oyunlarla gösterilebilir. Ormanların temizliği işlenebilir.

• Görsel etkinlikler: Resim dersinde “yangın öncesi – yangın sonrası” karşılaştırmalı resimler yaptırılabilir. Böylece doğanın kaybı somut olarak görülebilir. 

• Sorumluluk bilinci: “Ormanda bilinçsizce ateş yakmamak” gibi basit ama etkili davranışların topluca tartışılması, çocukların kendi sorumluluklarını fark etmelerine yardımcı olur. 

🌳 İlkokul 3. ve 4. Sınıf

• Ekosistem kavramı: Ormanın sadece ağaçlardan ibaret olmadığını; mantarlar, böcekler, kuşlar, toprak ve suyla birlikte yaşayan bir sistem olduğunu anlatmak gerekir. Basit ekosistem şemaları çizdirilebilir.

• Yeni koşullar: İklim değişikliğinin daha sıcak yazlara yol açtığını, bu nedenle yangınların arttığını öğrencilerin anlayabileceği örneklerle açıklamak önemlidir.

• Doğal yenilenme ve yanlış ağaçlandırma: “Her bitki her yerde yetişmez” ilkesini göstermek için sınıfta farklı tohumlarla (örneğin fasulye, nane, buğday) küçük deneyler yapılabilir.

• Medya okuryazarlığı: Bu yaş grubuna yangın haberlerini eleştirel gözle okuma becerisi kazandırılabilir. Öğrencilerle haber manşetleri tartışılıp “hangi bilgi doğru, hangi bilgi eksik?” sorusu sorulabilir.

🌲 Sonuç

Orman yangınları çocuklara anlatılırken yaşa uygun dil, oyun ve deneyimlerle öğrenme ve sorumluluk bilinci kazandırma temel ilkeler olmalıdır. Çocukların doğayı bir bütün olarak görmeleri, yalnızca ağaç dikmekle değil, ekosistemi korumakla yükümlü olduklarını fark etmeleri için eğitimcilere önemli görev düşüyor.

Unutmayalım: Çocuklar bugünün öğrencileri, yarının doğa koruyucularıdır. 🌍💚