5. Yeşil Orman Okulu Çalıştayı – Çalıştay Bildirisi

Yeşil Orman Okulu tarafından "Orman Okullarının Sürdürülebilirliği" teması ile düzenlenen 5. Yeşil Orman Okulu Çalıştayı, doğa temelli eğitimin güçlendirilmesi, orman okullarının sürdürülebilir modellerle geleceğe taşınması ve kurumlar arası işbirliğinin pekiştirilmesi amacıyla 15 Kasım 2025 tarihinde İstanbul Üsküdar’da gerçekleştirilmiştir. Eğitimciler, akademisyenler, yerel yönetimler, STK temsilcileri, kamu kurumları ve uygulayıcılar bir araya gelerek kapsamlı bir çalışma süreci yürütmüştür.

Açılış ve Panel Oturumları

09:30’da başlayan açılış konuşmalarında, Türkiye’de orman okulu yaklaşımının gelişimi, mevcut ihtiyaçlar ve sürdürülebilirlik vizyonu ele alınmıştır. Bunu takip eden “Dış Mekânda Öğrenme ve Yaşam Becerilerinin Sürdürülebilirliği” başlıklı panelde, Prof. Dr. İdris Oğurlu, Doç. Dr. Bünyamin Bavlı ve Dr. Ahmet Çoban dış mekânda öğrenmenin pedagojik temelleri, beceri geliştirme süreçleri ve uzun vadeli uygulanabilirlik üzerine değerlendirmelerde bulunmuştur.

Orman okulunda mekan seçimi’ni Yeşil Orman Okulu Eğitmeni Mustafa Çetin, Orman Okulunda Riskleri Planlamak’ konusunu Öğr. Gör. Ali Telli aktarmışlardır. Bu çalışmalarda fiziksel mekânın doğayla uyumlu yönetimi, güvenlik, risk analizi, bakım-onarım planlaması ve çocukların serbest oyun alanlarının korunması üzerine uygulanabilir öneriler geliştirilmiştir.

Orman okullarının çok boyutlu yapısını ele alan bu çalışmada, Burcu Türkkan Orman Okulunda STEM ve drama uygulamalarının öğrenme sürecine katkılarını incelerken; Süleyman Çetin orman okullarının mali sürdürülebilirliğini sağlayacak modelleri değerlendirmektedir. İlknur Bilgi Kurt, orman pedagojisinde müfredat entegrasyonunun nasıl yapılandırılması gerektiğine odaklanmakta; Gülten Uygun ise veli katılımı ve yerel paydaşlarla işbirliğinin orman okullarının kalıcılığı ve etkililiği üzerindeki belirleyici rolünü tartışmaktadır. Bu dört yaklaşım birlikte, orman okullarının hem pedagojik hem kurumsal sürdürülebilirliğine yönelik bütüncül bir perspektif sunmaktadır. Sunumlar, eğitim programlarının bütüncül yaklaşımla ele alınması, yerel paydaş desteğinin artırılması, veli katılımının güçlendirilmesi ve mali sürdürülebilirlik için uygulanabilir modellerin geliştirilmesi yönünde somut öneriler ortaya koymuştur.

Çalıştay Oturumu

1. TÜBİTAK 4004 Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları Programı Başvuru Süreçleri: Katılımcılar proje yazımı, bütçe planlaması, içerik hazırlığı, hedef kitle tanımlaması ve değerlendirme ölçütleri konusunda bilgilendirilmiş; ortak proje taslakları geliştirilmiştir.
2. Orman Okullarının Sürdürülebilirliği İçin Beyin Fırtınası: Kurumsal yapı, eğitimci yetiştirme, mali sürdürülebilirlik, arazi yönetimi, yerel yönetim işbirlikleri ve ulusal ağ oluşturma konularında öneriler üretilmiştir.

Sonuç ve Öneriler

Çalıştayın sonunda aşağıdaki ortak sonuçlara ulaşılmıştır:

1.      Yasal çerçevenin güçlendirilmesi: Orman okullarının işleyişini destekleyen açık, geniş ve uygulanabilir mevzuatın oluşturulması.

2.     Kurumsal organizasyon ve işbirliği ağı: Orman Okullarını destekleyen kurumun görev dağılımı, rol ve sorumlulukların tanımlanması. Türkiye’deki orman okullarının işbirliği içinde çalışacağı ulusal bir ağ kurulması, ilk ulusal orman okulu sempozyumu/ kongresinin yapılması önemlidir.

3.      Orman Okulu Mali Sürdürülebilirliği: Sürdürülebilir bütçe modellerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Uzun vadeli finansman kaynaklarının, hibe mekanizmalarının çeşitlendirilmesi ve kamu–özel iş birliklerinin geliştirilmesi.

4.      Koordinasyon mekanizmalarının kurulması: Milli Eğitim, yerel yönetimler ve orman idaresi arasında düzenli iletişim kanallarının oluşturulması.

5.      Elverişli doğa alanlarının güvence altına alınması: Orman okulu için uygun arazilerin tahsisi, korunması ve sürekliliğinin sağlanması orman okullarının sürdürülebilirliği için önemlidir.

6.      Mülkiyet ve kullanım haklarının netleştirilmesi: Okulun bulunduğu arazinin mülkiyet durumunun hukuki olarak güvence altına alınması gerekmektedir.

7.      Orman okulu uygulamalarının ülke genelinde yaygınlaştırılması amacıyla, bu faaliyetlerin gerçekleştirileceği alanların çeşitlendirilmesi ve altyapı koşullarının sürdürülebilir bir anlayışla iyileştirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, “Orman Okulu Model Ormanı” adı altında yol, su, elektrik, barınma alanları ve temel ihtiyaçlara yönelik donatıların ekosistem bütünlüğünü bozmadan, uzun vadeli kullanım esasına göre planlanması önerilmektedir. Orman okullarına uygun örnek alanların belirlenmesi, kroki ve donatı planlarının hazırlanması, uygulamaya hazır model ormanların oluşturulması süreçlerinde Orman Genel Müdürlüğü ile Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğünün aktif sorumluluk üstlenmesi çalıştayın ortak kararı olarak benimsenmiştir. Bu kurumların koordinasyonunda, sürdürülebilir kullanım ilkelerini esas alan, eğitim-çevre etkileşimini güçlendiren, doğa temelli öğrenmeye uygun standartlaşmış model alanların geliştirilmesi tavsiye edilmiştir.

8.      Eğitimin devamlılığını sağlayacak sistemler: Eğitim yılının doğayla uyumlu, kesintisiz ve planlı şekilde yürütülmesi için yaygın eğitimde de doğa temelli etkinliklere daha çok yer verilmelidir.

9.      Öğretmen donanımının artırılması: Öğretmenlerin orman pedagojisine uygun “orman okulu liderliği”; “acil ilk yardım” ve “okul sağlığı ve güvenliği” eğitimlerinde sürekli geliştirilmesi.

10.   Orman Okulu Bahçe Ekipman ve fiziksel olanakların güçlendirilmesi: Orman okulu eğitim materyalleri, güvenlik ekipmanları ve orman okulu donatılarının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu konuda rehberler ve kılavuzlar hazırlanmalıdır.

11.   Süreç odaklı kalite kontrolü: Eylemlerin, programların, etkinliklerin belirli standartlara göre düzenli değerlendirilmesi. Bu konuda her orman okulu liderinin drama, STEM ve orman okulu oyunları eğitimi alması önemlidir.

12.   Orman okulu liderlerinin ekolojik bilincinin içselleştirilmesi: Hem öğretmen hem öğrencilere yönelik ekolojik farkındalık, doğa etiği ve sürdürülebilirlik eğitimlerinin güçlendirilmesi.

13.   Orman Okulu İşbirliklerinin ve toplum ve aile katılımının artırılması: Ailelerin, yerel halkın ve gönüllülerin sürece aktif olarak dahil edilmesi. Okulun bulunduğu şehrin sosyo-ekonomik yapısına göre erişilebilirlik ve kapsayıcılığın sağlanması gerekir.

14. Çocuk merkezli, doğa temelli eğitim yaklaşımının yaygınlaştırılması için savunuculuk çalışmalarının artırılması gerekir. Çocuk haklarına uyum bu anlamda önemlidir.

15.   Okul tipine uygun model geliştirilmesi: Devlet okulu, özel okul veya bağımsız orman okulu modellerine uygun yönetim sistemlerinin oluşturulması gerekir. Butik orman okulu uygulamaları da önemlidir.

16.   Çocukların gelişimine etkilerin izlenmesi ve Maarif Modeline Uyumu: Orman okulunun bilişsel, fiziksel ve sosyal gelişim üzerindeki etkilerinin bilimsel olarak takip edilmesi ile Maarif Modeline entegrasyon sağlanabilir.

17.   Öğretmenlerin mesleki yaşamına katkıların ölçülmesi: Orman okulu uygulamalarının öğretmen motivasyonu, pedagojik becerileri ve mesleki tatmin üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi.

18.   Risk yönetimi ve güvenlik protokollerinin oluşturulması: Doğa ortamında karşılaşılabilecek tehlikelere yönelik prosedürlerin belirlenmesi.

19.   Uzun vadeli izleme ve değerlendirme sistemi: Okulun ilerlemesini, etkililiğini ve sürdürülebilirliğini ölçen periyodik değerlendirme araçlarının geliştirilmesi. "Orman okullarının hikayesi" oluşturulması önemli bir sürdürülebillirlik olarak karşımıza çıkmaktadır.

20.   Yerel ekonomiye katkının gözetilmesi: Orman okullarının yereldeki üreticiler, hizmet sağlayıcılar ve topluluklarla iş birliği içinde çalışması.

21.   Çevresel sürdürülebilirliğin temel alınması: Orman ekosistemine zarar vermeyen, aksine koruma ve rehabilitasyonu destekleyen uygulamaların benimsenmesi.