İklim Politikalarında Toplumsal Cinsiyet: Neden Önemli ve Dünya Bu Konuda Nereye Gidiyor?

Yazar - Mustafa Çetin Tarih - 12 Aralık

İklim değişikliği, sadece çevresel bir sorun değil; aynı zamanda sosyal, ekonomik ve toplumsal etkileri olan büyük bir dönüşüm alanı. Bu dönüşümün merkezinde kadınların, kız çocuklarının ve kırılgan grupların yaşadığı etkiler çok daha görünür hale geliyor. Bu nedenle Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) uzun süredir toplumsal cinsiyet (gender) konusunu iklim kararlarının ayrılmaz bir parçası haline getirmeye çalışıyor.

Son yıllarda ardı ardına gelen COP kararları, toplumsal cinsiyet duyarlılığının artık bir “ilkeler seti” olmaktan çıkarak kurumsal bir çalışma biçimine dönüştüğünü gösteriyor. Pek çok ülke ve kurul, artık raporlarında toplumsal cinsiyete yer vermek, projelerinde kadınların katılımını güçlendirmek ve iklim politikalarının etkilerini cinsiyete göre değerlendirmek zorunda.

COP Kararları Ne Diyor?

Son dört COP toplantısında (COP25–COP29) ülkeler ve UNFCCC’ye bağlı kurullar toplumsal cinsiyet konusunda önemli adımlar attı:

1. COP25 – Lima Çalışma Programının Güçlendirilmesi

  • “Geliştirilmiş Lima Çalışma Programı ve Toplumsal Cinsiyet Eylem Planı (GAP)” kabul edildi.

  • UNFCCC’nin teknik ve danışma kurulları dâhil birçok yapı, artık çalışmalarında toplumsal cinsiyete yer vermeye başladı.

2. COP26 – Kurumsallaşma Başlıyor

  • İkinci değerlendirme raporu yayımlandı ve toplumsal cinsiyetin kurullarda giderek daha fazla yer bulduğu teyit edildi.

  • Kurulların bu konuda daha güçlü koordinasyon yapması istendi.

3. COP27 – Ulusal Düzeye Yayılım

  • Kadınların güçlendirilmesine yönelik çalışmalar takdirle karşılandı.

  • Kurullar, toplumsal cinsiyet eylem planını ulusal seviyeye taşımaya davet edildi.

4. COP29 – 10 Yıllık Yeni Dönem

  • Lima Çalışma Programı ve GAP 10 yıl daha uzatıldı.

  • Tüm kurulların düzenli olarak toplumsal cinsiyet entegrasyonunu raporlaması zorunlu hale getirildi.

  • Sekretaryadan iki yılda bir “bütünsel toplumsal cinsiyet entegrasyonu raporu” hazırlaması istendi.

Bu gelişmeler, toplumsal cinsiyet konusunun artık iklim politikalarının detaylarında kaybolan değil, stratejik, raporlanan ve takip edilen bir unsur olduğunu gösteriyor.

Kurullarda Son Durum: Ne Kadar Yol Alındı?

UNFCCC’ye bağlı 16 kurula ait raporların incelendiği son değerlendirmeye göre:

  • 2024 itibarıyla 14 kurul toplumsal cinsiyet konusuna raporunda yer verdi.

  • 11 kurul, toplumsal cinsiyeti sadece “kadın temsil oranı” üzerinden değil, çalışma süreçlerine entegre ederek ilerleme gösterdi.

  • Bazı kurullar kapsamlı bilgi sunarken, bazılarının hâlâ çok genel ifadelerde kaldığı görülüyor.

  • Beş kurul ise toplumsal cinsiyet konusunda gözle görülür bir ilerleme kaydetmedi.

Bu tablo bize şunu söylüyor:
İklim politikalarında toplumsal cinsiyet entegrasyonu artıyor, fakat ilerleme kurullara göre oldukça farklılık gösteriyor.

İyi Uygulamalar: Ne İşe Yarıyor?

Rapora göre başarılı kurulların ortak özellikleri şöyle:

✔ Ulusal toplumsal cinsiyet odak noktalarıyla çalışmak

Kadın örgütleri ve toplumsal cinsiyet uzmanlarıyla düzenli temas, projeleri güçlendiriyor.

✔ Kendi kendini değerlendirmek

Kurullar, toplumsal cinsiyet entegrasyonu konusunda ilerleme ve eksikliklerini düzenli olarak analiz ediyor.

✔ Proje çıktılarında cinsiyet etkisini değerlendirmek

Bir politikanın veya projenin kadınlar ve erkekler üzerindeki etkilerini ayrı ayrı raporlamak fark yaratıyor.

Zorluklar Devam Ediyor

Buna rağmen birçok kurul hâlâ bazı sorunları aşmaya çalışıyor:

  • Raporlamaların çoğu hâlâ çok genel ve belirsiz.

  • Bazı kurullarda toplumsal cinsiyet bölümleri önceki raporlara göre azalmış durumda.

  • Spesifik veri eksikliği devam ediyor (fonlar, çıktılar, etkiler vb.).

Yani bilgi var ama derinlik ve ölçülebilirlik hâlâ sınırlı.

İleriye Dönük Fırsatlar

UNFCCC, kurullara şu önerileri sunuyor:

  • Raporlarda toplumsal cinsiyet için ayrı ve detaylı bir bölüm açılması

  • İlerleme göstergeleri oluşturulması

  • Yapılan çalışmaların nasıl toplumsal cinsiyet perspektifi içerdiğinin açıkça anlatılması

  • Şeffaflık için somut örnekler, bağlantılar ve verilerin paylaşılması

  • Süreçlerin tutarlı devam ettirilmesi

Bu öneriler hayata geçtiğinde, iklim politikalarında toplumsal cinsiyetin görünürlüğü ve etkisi çok daha güçlü bir noktaya taşınabilir.

Sonuç: İklim Adaleti, Toplumsal Cinsiyet Adaletinden Geçiyor

Dünyanın iklim kriziyle mücadele ettiği bu dönemde, kadınların bilgi, deneyim ve liderliklerinin politika süreçlerine tam olarak yansıtılması zorunluluk halini aldı. UNFCCC kurullarının düzenli raporlamaya başlaması, bu konunun artık “istemekle” değil, kurumsal bir sorumlulukla ilerleyeceğini gösteriyor.

Toplumsal cinsiyeti merkeze alan iklim politikaları:

  • daha adil,

  • daha kapsayıcı,

  • daha etkili
    çözümler üretilmesini sağlıyor.

Önümüzdeki 10 yıl, iklim ve toplumsal cinsiyet entegrasyonunun gerçekten sahaya yansıdığı, ölçülebilir ilerlemelerin görüldüğü bir dönem olabilir. Bunun için hem ülkelerin hem kurulların hem de uzmanların süreci yakından takip etmesi gerekiyor.

Sonuç Belgesi: https://unfccc.int/documents/653290

Adaptation Committee (AC) ve Adaptation Fund Board (AFB) – 2023–2024 Kadın-Erkek Eşitliği / Toplumsal Cinsiyet Entegrasyonu Özet Raporu

Aşağıdaki özet, UNFCCC’nin iki önemli yapısı olan Uyum Komitesi (AC) ve Uyum Fonu Kurulu (AFB) tarafından 2023–2024 döneminde toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlenmesi konusunda yapılan çalışmaları sistematik bir şekilde sunar.

I. Adaptation Committee (AC)

A. 2023 Raporu – Temel Bulgular

AC, tüm faaliyetlerine toplumsal cinsiyet perspektifini entegre etme kararını sürdürmüş ve 2023 yılında bunu aşağıdaki yollarla uygulamıştır:

1. Politika Belgeleri ve Rehberlik

  • NAP Görev Gücü ile birlikte toplumsal cinsiyete duyarlı uyum eylemleri üzerine bir politika notu yayımlandı.

  • Ülkelerin uyum izleme–değerlendirme sistemlerine cinsiyet perspektifi ekleyen teknik bir rapor hazırlandı.

  • AC–LEG ortak çalışması kapsamında, uyumun “etkililiği ve yeterliliği” incelenirken toplumsal cinsiyet boyutu ana kriterlerden biri olarak belirlendi.

2. Etkinlikler ve Veri Toplama

  • Teknik etkinliklerde cinsiyete duyarlı veri eksikliği önemli bir boşluk olarak tespit edildi.

  • AC, hedef kitlesini belirlemek üzere cinsiyet ayrıştırılmış veri toplayan bir anket yürüttü.

3. Bilgi Platformları

  • AC’nin interaktif ülke profilleri, cinsiyete duyarlı ulusal uyum stratejileri hakkında güncel bilgiler içerecek şekilde geliştirildi.

4. Kurumsal Katılım

  • AC, SB58’de düzenlenen Konstitüe Organlar Arası Toplumsal Cinsiyet Diyaloğu’na katıldı.

B. 2024 Raporu – Temel Bulgular

AC 2024 raporunda toplumsal cinsiyet entegrasyonunu güçlendirmeye devam etmiş ve yeni alanlar eklemiştir:

1. Politika Notları ve Geleneksel Bilgi

  • Yerli Halkların, yerel toplulukların ve geleneksel bilginin uyum süreçlerine entegrasyonunda toplumsal cinsiyet rollerine duyarlı yaklaşım vurgulandı.

  • Bu bilgi sistemlerinden yararlanılırken, kadınların geleneksel rolleri ve kültürel bağlamın dikkate alınması gerektiği belirtildi.

2. Kapasite Geliştirme

  • LEG ile birlikte NAP Expo 2024’te kadınlar ve kırılgan gruplara özel bir eğitim oturumu düzenlendi.

  • Eğitimlerde toplumsal cinsiyete duyarlı NAP planlaması örneklerle aktarıldı.

3. Dijital Bilgi Araçları

  • Ülke profillerine ulusal cinsiyete duyarlı uyum stratejileri eklenmeye devam edildi.

    1. yıl değerlendirme raporunda cinsiyete duyarlı uyum için özel bir bölüm yer aldı.

4. İzleme–Değerlendirme

  • NAP süreçleri için geliştirilen İzleme-Değerlendirme-Öğrenme (MEL) aracı, sosyal içerme ve toplumsal cinsiyete duyarlı tasarım örnekleri ile güncellendi.

5. Kurumsal Gelişim

  • AC üç kadın ve bir erkekten oluşan toplumsal cinsiyet odak noktaları belirledi.

  • 2025–2027 esnek çalışma planında toplumsal cinsiyet entegrasyonunun düzenli raporlanmaya devam edeceği belirtildi.

6. Raporlama Eksikleri

  • 2021’de olduğu gibi etkinlik konuşmacılarının cinsiyet dağılımı bu dönem raporlanmadı.

  • Bazı faaliyetlerde toplumsal cinsiyet ana akımlaştırmasının “yapıldı” denilmesine rağmen somut kanıt veya çıktıların eksikliği dikkat çekti.

II. Adaptation Fund Board (AFB)

A. 2023 Raporu – Temel Bulgular

1. Eğitim ve Kapasite Geliştirme

AFB, güncellenmiş cinsiyet politikası kapsamında çok sayıda eğitim gerçekleştirdi:

  • NIE’lere yönelik yıllık uyum finansmanı hazırlık semineri

  • Uygulayıcı kuruluşlar için cinsiyet politikası uyum rehberliği

  • Cinsiyet bütçeleme ve raporlaması üzerine oturumlar

  • Cinsiyete duyarlı proje tasarımı eğitimleri

2. Cinsiyet Skor Kartı Pilot Uygulaması

  • 2023’te AF Gender Scorecard pilotu uygulandı.

  • Skor kartı proje döngüsünün giriş, uygulama ve çıkış aşamalarında cinsiyet boyutunun ölçülmesine yönelik bir araçtır.

  • Sonuçların 2024 Performans Raporu’nda yer alacağı bildirildi.

3. Politika ve Rehberlik

  • Güncellenmiş Cinsiyet Politikası ve Rehberi Fransızca ve İspanyolcaya çevrildi.

  • Operasyonel çerçevenin cinsiyete duyarlı hale getirilmesi sürdürüldü.

4. Proje Örnekleri

  • 2022’de onaylanan projeler arasında kadınların liderlik, karar alma ve EBA (ekosistem temelli uyum) süreçlerine katılımını artıran uygulamalar öne çıktı.

5. Uluslararası İşbirliği

  • AFB Başkan Yardımcısı, SB58’de toplumsal cinsiyet entegrasyonu üzerine organlararası diyaloğa katıldı.

  • AFB iletişim çalışmalarında toplumsal cinsiyet görünürlüğü artırıldı.

B. 2024 Raporu – Temel Bulgular

1. E-Öğrenme Platformu

2024’te AFB ilk kez:

  • Cinsiyet Anaakımlaştırma E-Öğrenme Kursunu yayımladı.

  • Kurs, proje tasarımı, izleme-değerlendirme, veri kullanımı ve cinsiyete duyarlı uygulama konularını kapsıyor.

2. Eğitimler ve Etkinlikler

  • NIE’ler için yıllık seminerde cinsiyet odaklı bir oturum

  • E-öğrenme kursuna ilişkin tanıtım webinarı

  • Uluslararası kurumlarla ortak “cinsiyete duyarlı finansman” etkinlikleri (GEF, GCF, CIF)

3. Cinsiyet Skor Kartı Uygulaması (Tamamlanan)

  • 2024 yılında skor kartı uygulaması tamamlandı.

  • Sonuçlar 2024 Performans Raporu’nda yayımlandı.

4. Bilgi Yönetimi ve Araştırmalar

  • Tarım ve gıda güvenliği projelerinde toplumsal cinsiyet ana akımlaştırması üzerine bilgi araştırması yürütüldü.

5. Portföy ve Projeler

  • Kenya ve Uganda’da kadın ve genç odaklı KOBİ’lere yatırım içeren projeler pipeline’da yer aldı.

  • Çok sayıda proje için ayrıntılı toplumsal cinsiyet eylem planları sunuldu.

6. Politika Uygulaması

  • Cinsiyet politikası uygulaması tüm raporlarda takip edilmeye devam etti.

  • Readiness destekleri, çevresel–sosyal–cinsiyet risk yönetimini güçlendirecek şekilde geliştirildi.

GENEL DEĞERLENDİRME (Kısa Yorum)

Adaptation Committee (AC)

  • Cinsiyet perspektifini ana akımlaştırmada istikrarlı fakat kanıt ve detay eksikliği var.

  • Politika belgeleri güçlü fakat etkinlik sonuçları, ölçülebilir çıktılar ve veri kullanımı geliştirilmeli.

  • 2024’te geleneksel bilgi bağlamında kültürel duyarlılık açısından önemli adımlar atılmış.

Adaptation Fund Board (AFB)

  • Cinsiyet ana akımlaştırmada çok daha ileri ve kurumsallaşmış durumda.

  • Eğitimler, e-öğrenme, skor kartı ve proje seviyesindeki ayrıntılı eylem planları güçlü yönler.

  • Cinsiyete duyarlı finansman konusunda uluslararası işbirliği artıyor.

,,,,,,,,,,,,

İyileştirilmiş ve Akıcı Metin (Düzenlenmiş)

X. Paris Agreement Implementation and Compliance Committee (PAICC)

A. Raporlama

1. 2023

  1. PAICC’in CMA 5’e sunduğu rapor, toplumsal cinsiyet ve İklim Eylemi için Güçlendirme (ACE) konularına özel bir bölüm içermektedir. Raporda, sekretaryanın bu başlıklara ilişkin bir sunum yaptığı, komitenin ise toplumsal cinsiyet konularının çalışmalara nasıl entegre edilebileceği üzerine tartışmalarını sürdürme ve oluşturulan diyaloglara katılma konusunda mutabık kaldığı belirtilmektedir.

2. 2024

  1. PAICC’in CMA 6’ya sunduğu rapor, 2023 yılında verilen bilgileri yinelemekte ve ayrıca Eş Başkan seçimlerinde toplumsal cinsiyet dengesinin gözetilmesi gerektiği konusunda alınan kararı kaydetmektedir.

B. İlerleme

  1. PAICC, çalışmalarına toplumsal cinsiyetin ana akımlaştırılması konusunda potansiyel yolları belirleme yönündeki tartışmalarını sürdürmektedir.

XI. Paris Committee on Capacity-building (PCCB)

A. Raporlama

1. 2023

83–91. PCCB’nin SBI 59’a sunduğu rapor, toplumsal cinsiyet konusuna geniş yer ayırmaktadır. Rapor, komitenin toplumsal cinsiyet ana akımlaştırma standardını uygulamakta olduğunu, kadın temsilinin güçlendirilmesi için çalışmalar yaptığını ve teknik çıktılarında toplumsal cinsiyet boyutlarını sistematik olarak değerlendirdiğini göstermektedir.

Öne çıkan noktalar:

  • Toplumsal cinsiyet odaklı temsilci ve uzman katılım oranı %50’nin üzerindedir.

  • PCCB, yerli kadın liderliği, kapsayıcı NDC politikaları ve kapasite geliştirme süreçlerinde toplumsal cinsiyetin önemi üzerine çeşitli diyalog ve etkinliklere katılım sağlamıştır.

  • Kapasite geliştirme ürünlerinin tamamında toplumsal cinsiyete ilişkin referanslar mevcuttur.

  • Toplantılar sonrası uygulanan anketlerde etkinliklerin toplumsal cinsiyet duyarlılığı konusunda çoğunlukla olumlu geribildirim alınmıştır.

2. 2024

92–95. PCCB’nin SBI 61’e sunduğu rapor, önceki yılın yaklaşımını sürdürmekle birlikte daha sınırlı detay içermektedir. Rapor, toplumsal cinsiyet odak noktasının seçildiğini ve ana akımlaştırma standardının uygulanmaya devam ettiğini doğrulamaktadır. PCCB ayrıca Lima Çalışma Programı ve Toplumsal Cinsiyet Eylem Planı’nın nihai değerlendirmesine katkı sunmuştur.

PCCB, COP ve CMA’ya şu konularda öneride bulunmaktadır:

  • Kapasite geliştirme ihtiyaçlarının belirlenmesi ve uygulanmasında kadınlar, gençler, yerli halklar ve dezavantajlı grupların dâhil edildiği çok paydaşlı bir yaklaşım benimsenmesi;

  • NAP süreçlerinde kadınlar, gençler, geleneksel liderler, mikro ve küçük işletmeler ve kırılgan gruplar için kapasite geliştirme faaliyetlerinin güçlendirilmesi.

B. İlerleme Değerlendirmesi

96–99. PCCB uzun süredir toplumsal cinsiyet ana akımlaştırma konusunda en tutarlı çalışan organlardan biri olarak görülmektedir. 2020’den bu yana uyguladığı standart doğrultusunda ölçülebilir ilerleme sağlamış, kapsamlı raporlama ve öz değerlendirme sistemleri oluşturmuştur.

2024 yılında ayrıntılı eklerin kaldırılması, önceki yıllara göre daha az izlenebilir ve daha sınırlı bilgi sunulmasına neden olmuştur. Bununla birlikte komite, toplumsal cinsiyet duyarlılığına yönelik çalışmalarını sürdürmektedir.

XII. Standing Committee on Finance (SCF)

A. Raporlama

1. 2023

100–104. SCF’nin COP 28 ve CMA 5’e sunduğu rapor, teknik çalışmalarında toplumsal cinsiyet perspektifini dikkate aldığını belirtmektedir. Özellikle:

  • Uyum finansmanının etkinliğini artırmada toplumsal cinsiyet duyarlılığının önemi vurgulanmaktadır.

  • SCF, toplumsal cinsiyet odak noktasını atamış ve oluşturulan diyaloglara aktif olarak katılmıştır.

  • 2024 SCF Forumu’nun teması “toplumsal cinsiyete duyarlı finansman” olarak belirlenmiştir.

  • Teknik raporlarda (ör. ihtiyaç belirleme raporları, uyum finansmanının iki katına çıkarılması konulu raporlar) toplumsal cinsiyet önemli bir değerlendirme kriteri olarak sunulmaktadır.

2. 2024

105–111. SCF’nin COP 29 ve CMA 6’ya sunduğu rapor, 2024 SCF Forumu’nun toplumsal cinsiyete duyarlı finansman temasında gerçekleştirilmesine özellikle vurgu yapmaktadır.

Forumun öne çıkan unsurları:

  • Yerli halklar, gençler, kadın örgütleri ve finans kuruluşları dâhil geniş katılımlı bir etkinlik olmuştur.

  • Toplumsal cinsiyete duyarlı finansmanın güçlendirilmesi için araçlar, veri ihtiyaçları, yönetişim yaklaşımları ve sektör bazlı çözümler tartışılmıştır.

  • SCF, 2025 Forumu için de toplumsal cinsiyetin alt tema olarak ele alınmasını değerlendirmiştir.

Ek belgelerde yer alan toplumsal cinsiyet boyutları arasında:

  • Toplumsal cinsiyete duyarlı finansmanın izlenmesi ve veri boşluklarının giderilmesi,

  • Gelişmekte olan ülkelerin cinsiyete duyarlı eylemler için teknik kapasitelerinin güçlendirilmesi,

  • Kadınların ekonomik ve sosyal güçlenmesini destekleyen finansman modelleri bulunmaktadır.

B. İlerleme

112–113. SCF, toplumsal cinsiyetin raporlanmasında istikrarlı bir yapı sürdürmekte; toplumsal cinsiyete duyarlı finansmanı artırma yönünde kapsamlı teknik çalışmalar yürütmektedir. 2024 Forumu, komitenin bu alandaki en görünür ve kapsamlı faaliyetlerinden biri olmuştur.


Etiketler
Yazıyı Nasıl Buldun?

Yorum Gönder

0 Yorumlar

Yorumunuz İçin Teşekkürler..