Osmanlı’da Türk Bahçe Sanatı(Bölüm-4)

Osmanlı’nın en güzel Türk Bahçesi örneklerini İstanbul’da boğaza nazır bölgelerde görülür. Diğer yandan Minyatür ve Çini Eserlerde Türk Bahçe Sanatının özelliklerini görmek mümkündür. Saray Bahçeleri ve Kasırlarda halen örnekleri görüleceğini dile getirebiliriz. Akdeniz ülkesi olmamız hasebiyle Türk Bahçe Sanatı kendini geliştirecektir.

Selçuklular zamanında olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de bahçeler ve çiçekler hayatın her safhasını süslemeye devam etti. Çiçekler yalnız bahçeleri değil Osmanlı sanatının her türünü süsledi. Kitaplarda, çinilerde onlarca çiçek motifi kullanıldı. Padişahların kaftanlarında, gömleklerinde, askerlerin miğferlerinde, at başlıklarında lale motifleri kullanıldı.

Muhakak ki 1453'te İstanbul’un Fetihi’nden sonra Türk Bahçe Sanatının yeni gözde mekânı İstanbul'du. İstanbul'un her tarafında padişahlar için düzenlenmiş hasbahçeler vardı. Avrupa'da bahçe nedir bilinmezken padişahlar göz alıcı hasbahçelerde devlet işlerinin yorgunluğunu üzerlerinden atarlardı.

Adeta İrem Bağı; Has Bahçeler

Güzellikleri genellikle “İrem bağı gibi” diye tasvir edilen Osmanlı Hasbahçeleri’nin, yani padişaha ait olan bahçelerin başında saraylar gelir.

Osmanlı padişahının bahçeleri ne İslâm ne de Avrupa bahçelerine benzer. Osmanlı bahçeleri son derece özgür bir şekilde gelişim imkânına sahip olan mekânlardır. Kale içinde, bol suyu olan Bursa şehrindeki saray bahçesi, nehirler arasındaki özel bir alanda yaratılmış olan Edirne Yeni Saray bahçesi, üç taraftan denizle çevrili bir tepeden aşağı doğru yayılan Topkapı Sarayı bahçeleri, Marmara Denizi’ne biraz yüksekten bakan Üsküdar Sarayı bahçeleri veya Haliç kıyılarıyla Boğaziçi kıyılarındaki, sırtlarını tepelere dayamış olan ya da Küçüksu, Kâğıthane gibi dere kenarlarında suyun keyfini çıkaran Hasbahçeler bu özgür şekillenişin en güzel örnekleridir.

Türk Bahçe Sanatının altın Devri; Lale Devri

Osmanlı, İstanbul Boğazı ve Haliç kıyılarında üstün eserler verdiren bir dönem olarak boşuna Lale Devrini yaşamamıştır. İstanbul'da ki Türk Bahçe Sanatının en güzel örneklerinden olan Has Bahçelerin dışında dışında Çatalca, Silivri, Florya, Langa, Karabali (Kabataş'da), Kâğıthâne, Karaağaç (Sütlüce'de), Aynalıkavak, Ihlamur, Beşiktaş, Çırağan, Bebek, Baltalimanı, Emirgân, Kalender, Büyükdere, Fenerbahçe, Üsküdar, Beylerbeyi, Kuleli, Kandilli, Göksu, Çubuklu, Tokatköy, Beykoz ve Sultaniye bahçeleri vardı.

Millet Bahçeleri ve Doğa Kültürü Eğitimleri üzerine yazımız devam edecek.