Bereketli bir orman sistemi oluşturmak için, bitki ve hayvanları işlevsel açıdan ahenkli bir etki yaratan “birlikler” [guilds] halinde bir araya getiririz. Ahenkli etkilerle kasıt, iki ya da daha fazla öğeyi bir araya getirdiğimizde, bunların tek başlarına veremeyecekleri, daha fazla üretim, daha az haşere ve yırtıcı hayvan sorunu, ya da toprak verimliliği gibi sonuçlar doğuran etkilerdir. Bir birlikteki her bir bitkinin ve hayvanın ayrı bir işlevi vardır.
Bir birlikteki ana
öğe, besleyici madde görevi gören gübre, toprak yapımı veya haşere denetimi
işlevlerinden en azından birini yerine getiren bitki(ler) ve hayvan(lar)
tarafından desteklenecektir. Birliğe katılacak öğelerin seçimi, doğada
zaten işbirliği içinde olan bitki ve hayvanlar gözlemlenerek, daha sonra ise
bunlar üzerinde deneme ve yanılma yöntemi uygulanarak yapılır.
Gıda Ormanını Tasarlamak
Tasarlanması
planlanan ormanlık alanın bitişiğindeki (benzeri bir cepheye ve konuma sahip
olan) yaban hayatta süregiden doğal ortaklıkları gözlemlemek ve kataloglamak,
herhangi bir arazi için seçilecek bitki ve hayvan ortaklıklarını belirlemekte izlenecek
en iyi yoldur. Birlik ortaklığı denemelerine –
1) Aynı öğelerin kullanılması
(cins ve türler);
2) daha üretken veya yenebilir türlerin başka bir türün
yerine kullanılması (aynı cinsten olup, tür bakımından seçkin olan ve/veya
kültür bitkisi bulunan);
3) aynı aileden olan cins ve türlerin birbirlerinin
yerine kullanılması;
4) aile, cins ve türlerin, her bir öğenin doğal
işlevlerini temel almak yoluyla birbirlerinin yerine kullanılması (dikkatli
gözlem ve araştırma gerektirir) ya da
5) bu stratejilerin hepsinin
birleştirilmesi suretiyle– bahsi geçen doğal ortaklıklar ve durumların yeniden
oluşturulması veya taklit edilmesiyle başlanabilir.
Gıda Ormanı Denemeleri
Doğal bir ortaklık
şunlardan oluşabilir: köknar ağaçlarının oluşturduğu yüksek bir gölgelik
[kanopi]; bunun altında akçaağaç, mürver ağacı ve taş armudunun oluşturduğu
orta yükseklikteki gölgelik ve de alt bitki örtüsü ya da toprak örtüsü olarak
da, bektaşi üzümü, inci çiçeği, ağı otu, nane ve menekşeler. Bu bölgeye daha
yakından bakıldığında çeşitli böcek türleri ve mantarlar da görülecektir. Zaman
içinde tek tük av kuşları yiyecek aramak için buraya gelecek, toprağa fosfat ve
azot bırakacaktır. Geyikler de burada otlayacak ve gübre bırakacaktır. Yağmacı
çakallar, rakunlar ve kokarcalar tarafından bırakılan balık ve küçük hayvan
leşlerini de burada bulmak mümkün olacaktır.
Yukarıda anlatılan bu
doğal örneğin içerdiği birbirleriyle eşgüdümlü öğeleri yeniden yaratarak, hasat
edilmeye ve insani gıdalara daha uygun, hayli verimli yeni bir sistem kurmaya
başlayabiliriz.
Akçaağaç (Kızılağaç),
azot tutma özelliği olan ve her yıl yapraklarını döken bir ağaçtır. Büyük
miktarda biyokütle üretir ve körpe ağaçların yetişmesini sağlar. Aynı işlevi
görecek başka bir ağaç (bezelye çalısı ya da iğde türleri) ise daha az
yayılmacı olabilir, yeni gıda ormanına daha çok fayda sağlayabilir, daha az
suya ihtiyaç duyabilir ve de arılar ile kümes hayvanlarına nefis yem bitkileri
sunabilir.
Taş armudu
(Amelanchier alnifolia), taze ya da kurutulmuş olarak, ayrıca pastırma
yapımında kullanılan yerli bir bitkidir. Taş armudunun seçkin türleri
(“Pembina”, “Smoky” ya da “Northline”) diğer yerli türlere oranla daha çok
meyve verir ve üzerinde daha az asalak yaşar. Taş armudu, gülgiller ailesinden
elma ve armuda benzer yumuşak çekirdekli bir meyve üretir. Dolayısıyla elma ve
armut ağaçları ortaklığa eklenebilir veya başka ağaçların yerine
kullanılabilir. Taş armudunun anaç gövdesine elma türleri aşılama deneyleri
yapılmaktadır (Bu uygulama yerli yaban elması üzerinde başarılı olmuştur).
Alt Bitki Örtüsünü Meyvelendirmek
Bektaşi üzümü (frenk
üzümü), mayhoş bir yaş meyve üretir ve dikenli olması nedeniyle hayvanlar
yapraklarını çok fazla yiyemez. Bektaşi üzümünün seçilen çeşitli türleri,
daha büyük, daha çok miktarda ve daha tatlı meyveler verir. Bektaşi üzümünün
yerine siyah ve kırmızı kuş üzümü (başka bir frenk üzümü türü) kullanılabilir.
Birçok frenk üzümü türünün beyazsinekleri uzak tuttuğu bilinmektedir. Kartopu
ve üzümsü bitkiler de bu listeye dahil edilebilir.
Yer Örtücüler
Topraktaki
iplikkurtlarını denetim altına almak için doğal yer örtücülerden
faydalanılabilir ya da bu işlevi latin çiçekleri ve kadife çiçeklerinin görmesi
sağlanabilir. Çilekler ve mantarlardan faydalanılması da mümkündür. İlkbahar
başında ve yazın ortasıyla sonu arasında biçilen karakafes otu, bakla ve
sarıyonca, eser mineraller, malç ve azot sağlarlar. Malç ürünlerinin işlenmesi
[tilling] tavsiye edilmez.
Böceklerin Beslenmesi ve Üremesine Uygun Bitkiler
Maydanozgiller
(dereotu, anason, tohumlama için bırakılmış havuçlar), ağı otu ve diğer küçük
çiçekli bitkilere benzerler. Bu bitkiler ve gülgiller, yağmacı böcekleri
kontrol altında tutan eşek arılarına doğal bir yaşam ortamı sağlar.
Sebze Ekimi
Ormandaki/bahçedeki
ağaçlar olgunlaşırken bir yandan sebzeleri ve üzümsü meyveleri hasat etmek ve
pazarlamak, “faydalı getiri” [yield] elde etmek için izlenebilecek en iyi
yoldur. Orman kenarları ile meydana getirilmiş gıda ormanlarının güneş
gördüğü sınır şeridinin tamamı, yıllık sebzeleri yetiştirmek için harika
bölgelerdir. Toprağı asgari seviyede işlemek yeterli olacaktır ve bu işlem ağaç
sıralarının dışında kalan bölgede (damla sulama hattı) uygulanmalıdır.
Toprak ve Arazi Hazırlığı
Toprak hazırlığı ve
aşılama, üretken gıda ormanlarının vazgeçilmezleridir.
Arazi hazırlığı için önerilenlerden biri, gıda ormanına büyük miktarda organik madde girdisi sokmaktır. Arazideki toprak yığınlarına ya da eşyükselti çizgisi boyunca uzanan yağmur hendeklerine ekim yapılabilir. Yaklaşık 30 cm kalınlığında alfa alfa, bunun üstüne de yine bu kalınlıkta gübre eklenebilir (olgun ağaçların genişliğinde). Organik maddeler ve eser mineraller için esmer suyosunundan faydalanmak da çok iyi olacaktır. Üç ilâ beş yıl sonrasında yeşil gübreleme yapmak ve toprak koruyucu bitkileri biçmek, toprağın bakımını sağlayacaktır. Yeni arazinizi aşılamak için komşu ormandan ya da örnek alınan ormandan temin edeceğiniz toprağı kullanın. Yetişmekte olan meşelerde bulunan toprak mikropları cevizleri yetiştirmekte iyi iş görür (ya da tam tersi). Baklagillerden oluşan yer örtücülerin de uygun aşılara gereksinimi olabilir (mevcut tarlalardan temin edilebilir ya da satın alınır).
Arazi hazırlığı için önerilenlerden biri, gıda ormanına büyük miktarda organik madde girdisi sokmaktır. Arazideki toprak yığınlarına ya da eşyükselti çizgisi boyunca uzanan yağmur hendeklerine ekim yapılabilir. Yaklaşık 30 cm kalınlığında alfa alfa, bunun üstüne de yine bu kalınlıkta gübre eklenebilir (olgun ağaçların genişliğinde). Organik maddeler ve eser mineraller için esmer suyosunundan faydalanmak da çok iyi olacaktır. Üç ilâ beş yıl sonrasında yeşil gübreleme yapmak ve toprak koruyucu bitkileri biçmek, toprağın bakımını sağlayacaktır. Yeni arazinizi aşılamak için komşu ormandan ya da örnek alınan ormandan temin edeceğiniz toprağı kullanın. Yetişmekte olan meşelerde bulunan toprak mikropları cevizleri yetiştirmekte iyi iş görür (ya da tam tersi). Baklagillerden oluşan yer örtücülerin de uygun aşılara gereksinimi olabilir (mevcut tarlalardan temin edilebilir ya da satın alınır).
Hayvancılık
Hayvanlar, her
türden orman sistemi için, özellikle de insan eliyle yapılmış ve bol meyve
barındıran gıda ormanları için vazgeçilmezdir. Her dengeli sistemin içinde
hayvanlar olmalıdır ve bunlar beslenme amaçlı avlanmamalıdır. Yine de hayvan
nüfusu denetim altında tutulmalıdır. Av kuşları ve kümes hayvanları teşvik
edilmeli ya da yeniden sisteme kazandırılmalıdır. Daha dikkatli olmak ve çit
kullanmak kaydıyla, domuz ve kuzulardan da faydalanılabilir. Keçilerden
kaçınılmalıdır. Tüm arazinin çevresini ya da her bir ağacın etrafını çitle
çevirerek geyiklerin yaprakları yemesi etkin olarak denetim altına alınabilir.
Avcıların ve köpeklerin varlığı, geyiklerin örüntüleri ve alışkanlıkları
üzerinde son derece etkili olmaktadır.
Millet
Bahçeleri ve Doğa Kültürü Eğitimleri üzerine yazımız devam edecek.
Bu yazılarımızda mutlaka ilginizi çekecektir.
Orman
Yüksek Mühendisi
Mustafa
Çetin
Doğa Kültürü Eğitimleri İçin Bizimle İrtibata Geçebilirsiniz, Tel; +9(0535)-839-58-68
0 Yorumlar
Yorumunuz İçin Teşekkürler..