Milli Türk Bahçeciliğinin Nadide Nüvesi; Bostanlar ve Gıda Ormanları (Bölüm-6)

Orman ekosistemini taklit ederek gıda üretmek mümkün müdür? Konvansiyonel ve tek yıllık gıda üretim sistemlerine göre daha verimli gıda sistemi tasarlayabilir miyiz?

Gıda ormanı, çoğunluğu çok yıllıklardan oluşan kalıcı tarım yöntemidir. “Food Forest” (Gıda Ormanı) artık yerleşmiş bir permakültür terimi haline gelmiştir. Yenebilir orman bahçıvanlığında en çok bilinen taklit biçimi, sağlıklı ormanlardaki tabakalara benzer çok tabakalı bir bitki örtüsü yaratılmasıdır. Ancak, bitki katmanları yenebilir orman bahçesi yaratmak için üzerinde çalışmamız gereken beş fiziksel mimari öğeden yalnızca biridir. Ayrıca toprak katmanlarının ve de ormandaki bitki örtüsünün işlevlerini anlamamız, yapılarını, yoğunluğunu, örüntülerini ve çeşitliliğini de taklit etmemiz gerekir. Gıda ormanı denilse de orman behçesi diyerek sözümüze devam edelim.

Çeşidi Artırmak: Orman Bahçesi Örnekleri

Orman bahçeleri kırsal ya da kentsel, açık alan, ağaçlık ya da sık ormanlarda; çeşitli büyüklüklerde, şekillerde ve habitatlarda olabilir. Gözünüzde canlanması için bazı olası permütasyonlara bakalım. Burada verilen örneklerin reçete niteliğinde ve kapsamlı değil daha ziyade fikir verici olmasını umuyoruz. Kitabımızda çok daha fazla görsel, örüntü ve orman bahçesi tasarımı örneği bulabileceksiniz.

Gıda üretiminin ötesinde tek kültür yerine çoklu kültürü destekler, toprak kalitesi ve canlı çeşitliliğini arttırmayı gözetir. Kullanılan bitkiler birbirlerini olumlu yönde etkileyerek uyum içinde yaşarlar. Sistemde gıda üreten türlerin yanı sıra; ilaç, yem ve/veya yakıt olarak kullanılabilecek türlerde olabilir. Meyve ve yemiş veren ağaçlar ile çalılar, otlar ve sarmaşıklar bir gıda ormanını oluşturabilecek elemanlardandır.

Gıda ormanı, bitkilerin ormanlardaki sistemler gibi bir araya getirilerek birbirlerine yararlı bir ilişki geliştirmelerini sağlama ve bütünsel bir bahçe ekosistemi yaratma bilimi ve sanatı olarak adlandırılabilir. Bu sistemde meyveler, sebzeler, sert kabuklu yemişler, yeşil yapraklı bitkiler, mantarlar, yararlı bitkiler ve tıpkı ekosistemlerdeki gibi hayvanlar yaşayabilmektedir. Özenli ve ekosistem fonksiyonlarını iyi anlayarak bir bahçe tasarlarsanız kendi kendine yetebilen ve yüksek verimli bir bahçe elde etmiş olursunuz. Yani bu bahçeyi bir kere tasarladıktan sonra kazmayı küreği toprağa gömebilirsiniz; çünkü bu bahçe kendi kendini döndürecek bir sisteme sahip.

Tropik bölgelerde tarih öncesi bir metot olan gıda ormanı bahçeciliği terimi 1980’lerde Robert Harttarafından geliştirilmiş bir terimdir. Hart, ılıman bölgelerde uygulanması ve ekosistem prensiplerinin adapte edilmesi konusunda çalışmalar yapmıştır.

Gıda ormanı bahçeciliğinin hem size hem doğaya avantajları saymakla bitmiyor. Yüksek verimlilikte gıda ihtiyacınızı karşılarken yüksek dozda keyif garantisi var! Kendi kendine yetebilen yani herhangi bir bakım, budama, ekme gibi klasik bahçelerde yapılan rutin işleri yapmadan gıda elde etmek mümkün.

Orman bahçeciliği yapmak için bir orman sistemine ihtiyacınız yok çünkü bu sistem ormandaki sistemler gibi bir bahçe yaratma prensibine dayanıyor. Herhangi bir alanda bu bahçeciliği yapmak mümkün, en küçük bahçeler genelde 9 metreye 15 metre büyüklüğünde yapılabiliyor. Elbette daha küçük bahçeler yaratmak mümkün. Bugüne kadar yapılan en büyük orman bahçesi ise yaklaşık 2 hektar büyüklüğünde.

Gıda Ormanı temelde dokuz katmandan oluşmaktadır. Bir gıda ormanı, temel olarak yer örtücü bitkiler, bodur çalılar ve farklı yükseklikteki ağaçlardan oluşan türlerinin arasına ekilen meyve ağaçlarından oluşur. Monokültür sistemlerde sürekli ilaç ve gübre müdahalesi gerekmekte iken gıda ormanı bahçeciliğinde bitkiler birbirlerini desteklemektedir. Baklagiller toprağı azot yönünden beslerken mantarlar ve böcekler çürümeyi hızlandırarak minerallerin toprağa geri dönmesini sağlamaktadır.

Kendimizi ve toprak anayı yormadan beslenmemizi sağlamak mümkün. Hatta bu sayede biyolojik çeşitliliği koruyarak börtü böceğe yaşam ortamı oluşturmuş olacağız. Bu sistemlerde zararlı diye bir şey yok. Tek tipleşme yok. Aksine çeşitlilik ve bereket var. Haydi, gıda ormanları ile donatalım her yanı!

Kırsalda Bostan olarak nitelendirilen yerlerin aslında modern anlamda gıda ormanı olarak tesis edilmektedir.

Son dönemde Zeytinburnu, Diyarbakır bostanlarıyla kendine gündem bulmuştur.

Milli Türk Bahçeciliğinin Modern Uygulamaları ve Eğitimleri; Permakültür Kursları

Permakültür, sürdürülebilir insan yerleşimleri ve ihtiyaçlarını karşılayan, çevresini sömürmeyen, kirletmeyen, dolayısıyla uzun vadede sürdürülebilir, ekolojik olarak sağlıklı, ekonomik, uygulanabilir sistemler yaratmayı amaçlayan bir tasarım bilimidir. Modern anlamda permakültür eğitimleri kapsamında gıda ormanı eğitimleri verilmektedir. Geleneksel anlamda bizim Bostan larımız hep birer gıda ormanı olmuştur.

Millet Bahçeleri ve Doğa Kültürü Eğitimleri üzerine yazımız devam edecek. Bu yazılarımızda ilginizi mutlaka çekecektir :)

Kişisel Millet Bahçesi; Bostanlar Ve Bostanların Bazı Özellikleri (Bölüm-7)
Gıda Ormanı Destekli Bostan Oluşturmak (Bölüm-8)
Gıda Takviyesi İçin Kişisel Millet Bahçesi İnşa Etmek (Bölüm-9)

Orman Yüksek Mühendisi

Mustafa Çetin