Söğüt ve Söğüt'ün Hayatımızdaki Yeri

Dere kenarında salkım salkım yapraklar verip bazen sepet olarak bazen aspirin olarak karşımıza çıkan Söğüt ağacı ve hayatımızdaki yerinden bahsedeceğiz.

Söğüt (Salix), söğütgiller (Salicaceae) familyasından Salix cinsini oluşturan boylu ağaç veya bodur çalı halinde, çoğunluğu kışın yaprak döken, ender olarak da her dem yeşil kalan odunsu bitkilere denir.

Söğüdün Faydaları

Söğüt ta öteden beri antik dönemlerden beri sepet yapımında kullanılmaktadır. Sepetci söğüdü (Salix viminalis) ve Keçi söğüdü (Salix caprea) sepet yapımında tercih edilir. Bunun yanında yumuşak oluşu sebebiyle marangozlar tarafından ve ahşap el işi tarafından çeşitli aletlerin saplarında, at arabalarının bazı kısımlarında ve mobilya yapımında kullanılır.

Özellikle Aspirin maddesini içeren aksöğüt salix alba yapraklarının şifalı olduğu dile getirilir. Bu doğal aspirin ile vücut ağrıları dindirir ve mikrop öldürücü özellik içerir.

Türkçe "kentin savunması" anlamına gelen Propolis adı verilen arı kovanında arıların iç yapı malzemesi olarak kullandıkları koyu sarı kahverengi sakızımsı bir madde vardır. Bu Propolis insanda bağışıklık sistemini güçlendirdiği bilinir. Propolis sayesinde kovan kenti korunur. Arılar bu Propolis maddesini Söğüt ağacından elde ederler.

Kültürümüzdeki Yeri

Anadolu'da birçok yerde söğüt anıt ağacı olarak bilinir ve söğüt dallarını adaklar adanır ve kırmızı kurdeleler bağlanır.

Anadolu ve Orta Asya Türk kültüründe kutsal sayılan söğüt ağacı Osmanlı Beyliği'nin kalbi Söğüt'e de adını vermiştir. Görüleceği üzere gerek aksöğüt gerekse salkım söğüt bir kız gibi saçlarını suya serptiği tasvir edilir.

Bir Ege türküsünde "Söğüt de Efem Yar sensin" bir başka türküde söğüdün erenleri bırakın gidenleri denilmektedir. Dolayısıyla kendi alanlarında yükselmiş ahlaki yönden toplumca önder kişilerin sembolüdür. Söğüt ağacı Anadolu'nun ilk yazı metinlerinin sahibi olan Hititler şişeyamma adını verdikleri Söğüt ağacından ilaç elde etmişlerdir. 

Milattan önce 8 ve 7 yıl topluluklarında İskitler'in yere koydukları Söğüt dalları ile geleceği gören kahinleri olduğu belirtilir. Söğüt dallarının antik Anadolu'da Kehanet amacıyla kullanıldığını bilinmektedir. Daha ilginç olan husus bu uygulamadan 1500 yıl sonra Mevlana'nın mesnevisinden "Parlak güneş benimle tutulsun.. Söğüdün sırrı açıklansın" denilmektedir.

Botanik Özellikleri

Kaynaklar Türkiye'de doğal olarak yetişen 27 söğüt türü, dünyada ise 400 kadar çeşidi olduğu belirtilmektedir. Bazıları Ak söğüt (Salix alba), Salkım söğüt (Salix babylonica), İğde yapraklı söğüt (Salix elaeagnos), Keçi söğüdü (Salix caprea), Sepetçi söğüdü (Salix viminalis) olarak bazıları örnek verilebilir.

Söğüt suyu sevdiği için su kenarlarından daha çok yaşar. Çiçeklerini nisan mayıs aylarında açar. Kökleri yüzeyseldir. Çok yaprak döktüğü için peyzaj bitkisi olarak pek tercih edilmese de su kenarlarındaki peyzaj çalışmalarında yer verildiği görülür.

Endemik Söğüt türleri

Anadolu'ya özgü lokal endemik söğütlerdir. Tehlike altındaki lokal endemik türlerimiz Salix trabzonica yani Trabzon Söğütlü, Salix rizeensis yani Rize Söğütü, mavimsi yeşil yapraklı Salix purpurea yani Denizli söğütü ve 2008 yılında Adana Pozantı' da bir Dere yatağında keşfedilen Anadolu Söğütlü Salix Anatolia bu topraklarda boyveren su perileri gibidir.